ગુ.સા.સ.ની બેઠકનો અહેવાલ-જુલાઈ ૨૦૧૭

ગુ.સા.સ.ની બેઠકનો અહેવાલ-જુલાઈ ૨૦૧૭. – અહેવાલ  નવિનભાઈ બેન્કર અને દેવિકાબેન ધ્રુવ.

******************************************

હ્યુસ્ટન ગુજરાતી સાહિત્ય સરિતાની ૧૭૬મી બેઠક, શનિવાર ને ૨૨મી જુલાઈ ૨૦૧૭ ની સાંજે, ૪ થી ૭ દરમ્યાન સુગરલેન્ડના માટલેજ રીક્રીએશન સેન્ટરના હોલમાં  યોજાઈ ગઈ.  બેઠકનું સંચાલન સંસ્થાના ઉપપ્રમુખ શ્રી નિતીનભાઈ વ્યાસે સંભાળ્યું હતું.
ભાવનાબેન દેસાઈએ સરસ્વતીના શ્લોકથી શરૂઆત કર્યા બાદ, સંસ્થાના પ્રમુખ શ્રી. સતીશ પરીખે આવકાર પ્રવચન સાથે કેટલીક જરૂરી સૂચનાઓ,અગત્યની જાહેરાતો અને  આગામી બેઠકો અંગેની માહિતી આપી હતી. તે પછી શ્રી નિતીનભાઈએ એક પછી એક વક્તાઓને આમંત્ર્યા.
શરુઆત  શ્રી સુરેશભાઈ બક્ષીના મુકતકો અને સુંદર શેરોથી થઈ.
તેં તજી મારી તમન્ના એનો આ અંજામ છે,
બાકી મારા હોઠે તો હજુ તારુ નામ છે,
ઠુકરાવી મને જો થઈ શકે તુ કદી સુખી,
વિધિના વિધાન બદલવા જેવું કામ છે.
·  મારા મકાન સામે ઉંચા મકાન આવી ગયા.
લોકો મારા હિસ્સા નો સુરજ પણ ચાવી ગયા.
સાંભળવાની સૌને મઝા આવી.

તે પછી શ્રી ચીમનભાઈ પટેલે તેમની બે વિરોધાભાસી ભાવની રચનાઓ સંભળાવી. “તમારા થયા પછી” અને “તમારા ગયા પછી.”.એકમાં હાસ્ય અને બીજામાં આંસુ. જુઓ એક ઝલક.
સીવાઈ ગયું છે મોં મારું, તમારા થયા પછી,
ઝુકાવ્યું છે મસ્તક તો મારું, તમારા થયા પછી!
હળવી રીતે તેમની લાક્ષણિક ઢબે રજૂ થયેલી બંને કૃતિઓને  શ્રોતાઓએ વાહ વાહ આપી.
ત્યારબાદ દેવિકાબેન ધ્રુવે પોતાની બે રચનાઓ રજૂ કરી. સામાન્ય રીતે તેઓ કવિતાના જુદાજુદા પ્રકારની મૂળભૂત માહિતી આપતા હોય છે પણ આ વખતે એક ગીત અને એક ગઝલ સંભળાવી.
“રોજ રોજ નજરોની સામે જ દિવસ ને રાત કેવું હરતું ને ફરતું,
આ કાચી માટીનું સજેલું આપૂતળું ક્યારે કાયાને બદલતું “ દ્વારા અનંતના નર્તનની વાત કરી તો જીંદગી વિશેની એક ગઝલ“મૌન રહી એ કેટલું આપ્યાં કરે,ને ગહન ભાષા બધી માપ્યાં કરે” રજૂ કરી.
તે પછી ધીરુભાઈ શાહે ગુજરાતના મહાન કવિ નર્મદ વિશે વાત કરી,”જય જય ગરવી ગુજરાત” કાવ્ય વાંચ્યું.
ડો ઈન્દુબેન શાહે પ્રતિલિપિ પર યોજાયેલ કાવ્ય સ્પર્ધામાં પ્રથમ ૧૦માં સ્થાન પામેલ કવિતા ‘પાંચ તત્વ“ વિષય પરની રજૂ કરી. તેમાંની પ્રથમ  બે પંક્તિઓ આ રહી
પાંચ તત્વમાંનું  એક,સિત્તેર ભાગ કાયાનો ભાર
તન મનનો આધાર,પાણી તત્વ એક અણમોલ.

શ્રી ફતેહઅલીભાઈએ ઈદ-મિલન ના તાજેતરમાં થયેલા કાર્યક્રમ અંગેની થોડી વાત કરી તેમાં પોતે દિગ્દર્શન કરેલ, એક વિશ્વબંધુત્ત્વની ભાવના દર્શાવતીનાટિકાની રસપ્રદ વાત પણ કરી. ત્યારપછી એક નવા સભ્ય શ્રી ભૂપેન્દ્રભાઈ શેઠે વોટ્સેપ પર વાંચેલી અને ગમેલી થોડી અનામી હાસ્ય પંક્તિઓ સંભળાવીકે “હે ભગવાન, એકવાર કળિયુગમાં આવી તો જો ? ગોકુળમાં ગાયો ખુબ ચરાવી, હવે રસ્તાની ગાયો હટાવી તો જો ?” ભાવનાબેન દેસાઈએ એક જાણીતી કાશ્મીરી કવયિત્રીનો પરિચય આપી તેના કાવ્યનો  કવિ શ્રી વિવેક ટેલરે કરેલ સુંદર ભાવાનુવાદ ભાવવાહી રીતે રજૂ કર્યો. તથા  પોતે સ્વરબધ્ધ કરેલ દેવિકાબેન ધ્રુવની એક રચના “દીપ જલે જો ભીતર સાજન…” ગાઈ સંભળાવી.

દિપકભાઈ ભટ્ટે એક નવી વાત કરતા જણાવ્યું કે, જૂની ઐતિહાસિક નવલકથાના સારાંશ અંગે પણ આપણી બેઠકમાં કોઈ પ્રયોગ કરે તો એવા સાહિત્યની જાણકારી મળે. આ એક આવકારદાયક સૂચનની નોંધ લેવાઈ. તેમણે એક હિન્દી/ઉર્દૂ કવિતાના ભાવાનુવાદને પોતાની રીતે પ્રસ્તૂત કર્યો કે, “ કોઇકની જ્યારે બારાત ઉઠે છે, કોઈકની ત્યારે મૈયત ઉઠે છે” ફરકના પોકારનો આ ભાવ સૌને આનંદ આપી ગયો.
નુરૂદ્દેનભાઈ દરેડિયાએ આ વખતે એક સરસ મઝાની લઘુ કથા કહી સંભળાવી.”મન અને આત્મા”ના વિષય પરની એ કથા ઘણી હ્રદયસ્પર્શી અને પ્રેરણાદાયી હતી. મહત્વની વાત તો એ હતી કે, આખી યે રજૂઆત નુરૂદ્દીનભાઈએ મોંઢે,ભાવવાહી રીતે છતાં ટૂંકાણમાં સરસ રીતે રજૂ કરી.  તે પછી  શ્રીસતીશભાઈ એક કવિતા સંભળાવી અને  નિતીનભાઈ વ્યાસે કમ્પ્યુટર પરથી, પ્રોજેક્ટરની મદદથી,પડદા ઉપર અશોક ચક્રધરની એક ખૂબ જ સુંદર કવિતા સંભળાવી..
गलीयों से गले मिलती गलीयां है।
गलीओमें महेंकती हुई पूरी एक दूनिया है।
શહેરની  ગરીબ ગલીઓની દૂનિયા, ચહેક,મહેક, ગરીબ બાળકની રોજી માટેની તડપ અભિવ્યક્ત કરતી આ રચના અદભૂત હતી.

સભાના સમાપન પૂર્વે સંસ્થાનાના પ્રમુખે ઑગષ્ટ માસમાં થનારા ડોક્યુમેન્ટરી પ્લાનની શક્યતા અંગે થોડી વાત કરી અને સપ્ટે. માસમાં યોજાયેલ બેઠકમાં,યુકે.થી આવનાર વાર્તાકાર શ્રીમતી નયનાબેન પટેલ અંગે પણ જાહેરાત કરી.અંતમાં શ્રી અશોક પટેલે આભારવિધિ કરી.ત્યારબાદ સમૂહ તસ્વીર લેવામાં આવી અને ચહા-નાસ્તાને ન્યાય આપી સૌ વિખેરાયા.
“સમર વેકેશન”ને કારણે હાજરી  ઓછી હોવા છતાં પણ એકંદરે આ બેઠક દર વખતની જેમ જ રસપ્રદ રહી અને  હવે પછીના આયોજનોમાં અપેક્ષિત નવા વિચારોની આપલે  પણ થઈ .

 

 

Devika Dhruva.

 

જે ધીમી ધારે પડે છે એ જ ઉગાડે છે. (૨) રોહિત કાપડિયા

        ઝાપટું અને ઝરમર

    દીપક અને પ્રકાશ બંને નાનપણથી જ સાથે રમ્યા, સાથે ભણ્યા અને સાથે જ તોફાન-મસ્તી કરતાં મોટા થયાં.બંનેના ઘર બાજુ-બાજુમાં એટલે આખો દિવસ સાથે ને સાથે જ હોય.બંને નીચલા મધ્યમ વર્ગના પરિવારના છોકરા હતાં.બંને ભણવામાં પણ ખૂબ જ હોંશિયાર હતાં.ખેર !બંનેની વિચારસરણીમાં આસમાન જમીનનો ફર્ક હતો.એકને માટે તોફાન-મસ્તી એ જ જીવન હતું,જ્યારે બીજા માટે જીવંતતાથી જીવાતી પળો એ જ સાચું જીવન હતું.કોલેજના અંતિમ વર્ષે યોજાયેલી વકતૃત્વ હરીફાઈમાં બંનેએ ભાગ લીધો હતો.હરીફાઈનો વિષય હતો ‘પૈસો ચઢે કે પ્રેમ’.દીપકે એનાં વિચારો મુજબ પૈસો ચઢે એ વાતને પૂરવાર કરતું વક્તવ્ય આપ્યું.–પૈસો જ પરમેશ્વર છે.પૈસો હોય તો હર મુશ્કેલી આસાનીથી દૂર થઈ શકે છે. પૈસામાં એ શક્તિ છે કે મોટા મહારથીને પણ એની સામે ઝૂકવું પડે છે.પૈસો અશક્યને પણ શક્ય બનાવી શકે છે.પૈસો જીવનની હર ખુશી આપી શકે છે.પૈસા વગરનું જીવન ખુશ્બુ વગરનાં ફૂલ જેવું છે.શુષ્ક છે.નીરસ છે.આવી તો કંઇક કેટલીયે વાતો એણે કહી.લોકોએ એનાં વક્તવ્યને તાળીઓનાં ગડગડાટથી વધાવી લીધું.પ્રકાશે પ્રેમની તરફેણ કરતાં એનાં વક્તવ્યમાં કહ્યું કે –પ્રેમ એ જ જીવન છે.પ્રેમ એ જ પૂજા છે.પ્રેમ જ સર્વસ્વ છે.પ્રેમમાં એ તાકાત છે કે તે ગમે તેવા આકરા બંધનોને તોડી શકે છે.પ્રેમ સમર્પણ છે.પ્રેમ ત્યાગ છે.પ્રેમ પરમ તત્વનો અહેસાસ છે.પ્રેમ સ્વીકાર છે.પ્રેમ અહંનું વિસર્જન છે.પ્રેમ પ્રાણવાયુ છે.પ્રેમ સંજીવની છે.લોકોએ એનાં વક્તવ્યને પણ તાળીઓનાં ગડગડાટથી વધાવી લીધું.વીસ સ્પર્ધકોમાંથી બંનેને પોત પોતાના વિષયમાં અસરકારક વક્તવ્ય આપવા બદલ ઇનામ મળ્યું હતું.જો કે પ્રેમ ચઢે કે પૈસો એ પ્રશ્ન તો એની જગ્યાએ જ રહ્યો હતો.બંને સારી રીતે સ્નાતકની પદવી મેળવી કોલેજમાંથી બહાર આવ્યાં.બંનેને અલગ અલગ કંપનીમાં સારી નોકરી પણ મળી ગઈ. બે વર્ષમાં તો બંનેના લગ્ન પણ થઈ ગયાં.અલબત,એમની દોસ્તી અતૂટ રહી.

     લગ્ન પછી પત્નીને શક્ય એટલી વધુ ખુશી આપવા દીપકે બધી જ રીતે કમાવવાનું ચાલુ કરી દીધું.ખોટાં બિલો,ખોટી ચાંપલૂસી અને ખોટી સિફારસ દ્વારા એ ઝડપભેર આગળ વધવા માંડ્યો.પૈસો આવવો જોઈએ અને સુખ-સાહ્યબી વધવી જોઈએ,બસ એ જ એનો સિદ્ધાંત હતો.નીતિ અને નિયમો એ ભૂલી ગયો હતો.ટૂંક સમયમાં એણે ગાડી પણ લઈ લીધી.જો કે આ બધું મેળવવામાં એણે પ્રેમને ગૌણ બનાવી દીધો હતો.અણમોલ દાગીનાઓ ને ઉતમ વસ્ત્રોથી એની પત્ની સંધ્યાને સજાવીને એ સુખનો અહેસાસ કરવા લાગ્યો.ખોટાં કામ કરવાં માટે એણે બેધડક ખોટાં રસ્તે ચાલવા માંડ્યું.શરૂઆતમા કામ કઢાવવા માટે અપાતી શરાબની પાર્ટી સમય જતાં લત બની ગઈ.સતત શરાબ અને સિગારેટ તેનાં સાથી બની ગયાં.સંધ્યા માટે હવે પાર્ટીમાં શણગારેલી ઢીંગલીનું પાત્ર નિભાવવાનું હતું.સંધ્યા ખૂબ જ કરગરતી અને કહેતી’ શું કરવું છે આવાં પૈસા કમાઈને ?શા માટે શરાબ અને સિગારેટને જ જીવન બનાવી દીધું છે ?શા માટે તમારા શરીરનું દયાન નથી રાખતાં ?શા માટે પ્રેમ કરતાં તમને પૈસો વધુ પ્યારો લાગે છે ?મને તમારી જરૂરત છે.મારે બીજું કંઈ નથી જોઈતું’.ત્યારે દીપક ખડખડાટ હસીને કહેતો ‘અરે,ગાંડી !પૈસો છે તો લોક આપણને પૂછે છે.આપણને માન  આપે છે.પૈસો છે તો જ આ મોજ-મજા કરી શકાય છે.’પ્રકાશ પણ જ્યારે જ્યારે દીપકને મળતો ત્યારે કહેતો ‘દીપક,પૈસા બનાવવાની આંધળી દોટમાં તું તારા જ અંગત સ્વજનોથી દૂર જઈ રહ્યો છે.આપણો જ દાખલો જ લે,આપણે પહેલાં તો લગભગ રોજ જ મળતાં હતાં.હવે તો પંદરેક દિવસે માંડ એકાદ વાર મળવાનું થાય છે.તારી શરાબ અને સિગારેટની આદતને કારણે હું તને બધે સાથ નથી આપી શકતો.દીપક,આપણી આ થોડી મુલાકાતોમાં પણ તારો મોબાઈલ હંમેશા વિલનનું પાત્ર ભજવે છે.દીપક એક સગા ભાઈ કરતાં પણ વધુ હું તને ગણું છું.તારી આ શરાબ અને સિગારેટની લતથી મને તારી તબિયતની ચિંતા થાય છે.’દીપક,પ્રકાશની વાતને પણ હંસી મજાકમાં ટાળી દેતાં કહેતો’ પકલા,તું હજી એવો ને એવો જ રહ્યો.ગાંડા,જિંદગી મળી છે તો માણી લેવાની.ખાઈ-પી ને જલસા કરવાનાં.કાલની કોને ખબર છે ?ને પક્યા,જો ખાધા-પીધા વગર મરીને ઉપર જઈએ તો ભગવાન પણ આપણને પાછાં નીચે પૃથ્વી પર મોકલી દે.જો આપણે બંનેએ સાથે સ્નાતકની પદવી મેળવી.સાથે જ નોકરી ચાલુ કરી.તું જ જોઇલે કે આજે તું ક્યાં છે અને હું ક્યાં છું ?પૈસા વગર કોઈ કોઈને પૂછતું નથી ‘

        લગભગ એકાદ વર્ષ પસાર થઇ ગયું.બંને દોસ્તીને જાળવતાં આગળ વધી રહ્યા હતાં.દીપકે એનાં દાવપેચ ચાલુ રાખતાં,ખૂબ પૈસો મેળવ્યો.એક આલીશાન ફ્લેટ ખરીદ્યો.ઉચ્ચ કક્ષાનું  ડેકોરેશન કરી એ ફ્લેટને શણગાર્યો.આજે એ ફ્લેટમાં પ્રવેશ કરતાં એણે અનેકને આમંત્રણ આપ્યું હતું.પ્રકાશ અને એની પત્ની ઉષા બંને આવ્યા હતાં.ફ્લેટની ઝાકઝમાળ જોઇને ઉષાએ પૂંછ્યું કે’ હેં,પ્રકાશ !શું દીપકભાઈ,તમારાથી વધુ ભણ્યાં છે ?તમે તો કહેતા હતાં કે તમે બંને સાથે જ ભણ્યા છો,તો પછી એ આટલી જાહોજલાલી કઈ રીતે મેળવી શક્યા ?’પ્રકાશે પ્રેમથી કહ્યું કે

‘ઉષા,અમે બંને સાથે જ ભણ્યા છીએ ને સાથે જ નોકરી ચાલુ કરી છે.જો કે પ્રકાશ મારાંથી વધુ ગણ્યો છે.મારા ગણિતમાં બે અને બે ચાર જ થાય છે પણ પ્રકાશનાં ગણિતમાં બે અને બે પાંચ પણ થઈ શકે અને પચાસ પણ થઇ શકે છે.નીતિ,નિયમ અને આદર્શ વગરનો એ પૈસો મને મંજૂર નથી.પણ એય,તું ખુશ તો છો ને ?તારું દયાન રાખવામાં અને તને પ્રેમ કરવામાં કોઈ કમી તો નથી લાગતી ને ?મેં તને આકાશમાંથી ચાંદ-તારાં તોડીને નહીં લાવી આપ્યા હોય,પણ જે કંઈ પણ આપ્યું છે તે સાચા દિલથી આપ્યું છે.પરસેવાની સુગંધથી મહેંકતું આપ્યું છે.તને સંતોષ તો છે ને ?

ઉષાએ પ્રેમથી પ્રકાશનો હાથ દબાવતાં કહ્યું કે ‘મને તો તમે મળ્યાં એટલે સ્વર્ગનું સુખ મળી ગયું.ઝાપટાંભેર વરસીને વ્યર્થ વહી જતાં વરસાદ કરતાં મને તો આ ઝરમર વરસતો ને મારાં હૃદયમાં સ્પંદનો જગાવતો વરસાદ બહુ  ગમે છે.ત્યાં જ એક હાથમાં દારૂની પ્યાલી અને બીજા હાથે સંધ્યાનો હાથ પકડી કંઇક લથડતા પગલે દીપક ત્યાં આવ્યો.આવતાં જ એણે કહ્યું કે ‘એય,પકલા આજે તો તારે પીવું જ પડશે.ભાભી,તમારા આ બુદ્ધુને થોડો તો બહાર કાઢો.આમ કેમ એને બાંધીને રાખ્યો છે ?મોજ-મજા ને મસ્તી વગરનું જીવન એ કંઈ જીવન છે ?’ત્યારે પ્રકાશે હસતાં હસતાં કહ્યું કે ‘દીપક,તારી ભાભી તો મને રોજ એની મદભરી આંખોના જામથી પીવડાવે છે.પણ હાં !એ આંખોનો નશો નુકસાન નથી કરતો પણ જીવનને જીવંતતાથી ભરી દે છે.જ્યારે તારો આ શરાબ તો….’અને એ કંઈ વધુ ખે તે પહેલા તો દીપક આગળ નીકળી ગયો.દીપકની પત્ની સંધ્યાએ પ્રકાશનો હાથ છોડી થોડીવાર ઉભા રહેતાં કહ્યું ‘ના,ના ઉષા આ ચમકતી ને ઝળકતી દુનિયામાં ક્યારે ય રોશની નથી મળતી.એમાં તો માત્ર અંજાઈ જવાનું હોય છે.પ્રેમનાં નામે માત્ર દેખાડો હોય છે.દંભ હોય છે.તમે બહુ સુખી છો.પૈસાની ઘેલછામાં પ્રેમ ભૂlaai જાય છે.પ્રેમ વગર માત્ર દિવસો પસાર થાય છે,જિંદગી નહીં.’ભીતરની વેદના આંસુ થઈને બહાર આવે તે પહેલાં સંધ્યા ત્યાંથી આગળ નીકળી ગઈ.પ્રસંગ પૂરો થયો.સમય વીતતો ગયો.

       લગભગ એકાદ વર્ષ પછી દીપકની પત્ની સંધ્યાનો મધરાતે પ્રકાશ પર ફોન ગયો અને એણે રડતાં રડતાં કહ્યું “પ્રકાશભાઈ,દીપક બાથરૂમમાં પડી ગયાં છે.માથામાં ખૂબ જ વાગ્યું છે લોહી બંધ થવાનું નામ જ નથી લેતું.અમે બિરલા હોસ્પિટલ એમને લઇ જઈએ છીએ તમે ત્યાં આવી જાવ.’પ્રકાશ તાબડતોબ હોસ્પિટલ પહોંચી ગયો.બીજા બધાં રીપોર્ટ નીકળી રહ્યા હતાં,પણ લોહી ચઢાવવું બહુ જરૂરી હતું.પ્રકાશને ખબર હતી કે એનું અને દીપકનું બ્લડ ગ્રુપ એક જ હતું અને એટલે તરત જ એ લોહી આપવા રાજી થઇ ગયો.એક બોટલ લોહી આપ્યા પછી પણ દીપકની હાલતમાં ફર્ક પડ્યો નહીં.બીજી બોટલ લોહી આપવું જરૂરી હતું.એક વાર લોહી આપ્યા પછી તરત જ બીજી વાર લોહી ન અપાય તેની પ્રકાશને ખબર હતી.તો પણ ડોક્ટરને આજીજી કરી,પોતાના કસાયેલ શરીરને દયાનમાં  રાખી બીજી બોટલ લોહી લેવાનું કહ્યું.ડોકટરે પણ દર્દીની તબિયતને ધ્યાનમાં લઇ નિયમોની વિરુદ્ધ જઈ લોહી લીધું પ્રકાશનાં દેહમાંથી ટીપે ટીપે સરીને દીપકના ઘસમસતા લોહીમાં ભળતાં રક્તથી ધીરે ધીરે દીપકની હાલત સ્થિર થતી ગઈ.સંધ્યાની રાત-દિવસની સેવા અને કાળજીથી તેમ જ પ્રકાશ અને ઉષાના સહકારથી દીપક સંપૂર્ણ સ્વસ્થ થઇ ગયો.હોસ્પીટલમાંથી ઘરે આવતાં ડોકટરે કહ્યું ‘મિ.દીપક તમે ખૂબ જ નસીબદાર છો.આ વખતે તો તમે પ્રકાશનાં તેજથી ફરી ઝળહળી ગયા છો,પણ હવે કાયમ માટે તમારે શરાબને તિલાંજલી આપવી પડશે.શરાબ હવે તમારાં માટે ઝેર કરતાં પણ વધુ પ્રાણઘાતક છે.તમારે તમારી દૈનિક જીવનશૈલી પણ બદલવી પડશે.અલબત,તમારી પત્ની તમને ખૂબ જ ચાહે છે એટલે એ તમારું દયાન રાખશે જ,પણ તમારે એને પૂરો સાથ આપવો પડશે.’ડોક્ટરની વાતને ગંભીરતાથી સાંભળ્યા પછી પ્રકાશનો હાથ પોતાનાં હાથમાં લઈ કહ્યું’ ડોક્ટર સાહેબ,તમારો ખૂબ ખૂબ આભાર.મોતને બહુ નજદીકથી જોઈ લીધું છે અને એટલે જ જિંદગીની સાચી કિંમત સમજાઈ છે. શરાબ પીવાની ક્યારે ય ઈચ્છા નહીં થાય કારણકે મારાં લોહીમાં હવે પ્રકાશનું લોહી ભળેલું છે.હાં હું એનો આભાર કે ઉપકાર માની દોસ્તીના મોલ નહીં આંકુ,પણ એનાં નિસ્વાર્થ પ્રેમની કદર રૂપે હવે મારું જીવન સચ્ચાઈ અને સાદગીના માર્ગે જીવીશ.અત્યાર સુધી મારી પત્નીને મેં અલંકારોથી જ મઢી હતી,હવે નિર્મળ પ્રેમથી એનું દામન ભરી દઈશ.જે જિંદગીને હું વેડફી રહ્યો હતો તેને હવે સાચા અર્થમાં જીવીશ.’સહુનાં ચેહરાં અવર્ણનીય આનંદથી ખીલી ઉઠ્યા.દૂર દૂરથી કોઈનો મીઠો ગણગણાટ સંભળાઈ રહ્યો —–

                                       ઝાપટું તો જોર બસ અમથું બતાડે છે,

                                       જે ધીમી ધારે પડે છે એ જ ઉગાડે છે.

                                                                                                                                   રોહિત કાપડિયા

 

તરુલતા વાર્તા સ્પર્ધા-(૧)આધુનિક ઉપકરણો?-પ્રવિણા કડકિયા

"બેઠક"

‘શબ્દોનું સર્જન ‘ પર જુલાઈ મહિનામાં તરુલતા મહેતા વાર્તાસ્પર્ધા 

વાર્તાનો વિષય : આધુનિક ટેક્નોલોજીની પારિવારિક સંબંધો પર અસર.

(ફોન,આઈ-પેડ ,કોમ્યુટર ,અન્ય સૌ  ઘરમાં વપરાતા સાધનો )

” ઓ મારી માવડી, આ સવાર પડી નથીને તું પાછી મંડી પડી. આ તારી ચા ઠંડી થઈ ગઈ’. નીરા સાંભળે તો ને! હાથમાં સેલ ફોન !

આ રોજની માથાકૂટથી નિલમ કંટાળી હતી. તેની કાંઇ ઉમર થઈ ન હતી. આ તો બે બાળકોને પતિદેવ હમેશા ,’ફટવે’. એટલે આ રસ્તો એણે અપનાવ્યો હતો. નીલ અને નીરા સવારના પહોરથી ‘ટેક્સટ’ કરતા હોય. બન્નેને કોલેજ જવાનું મોડું થાય.  રાતના ‘૨’ વાગ્યા સુધી ફોન યા ફેસબુક પર ગુંદરની જેમ ચોંટ્યા હોય. ઉપરથી ‘હુ કેર્સ”ની નીતિ અપનાવે. ત્યાં સુધી તો તેને વાંધો ન હતો. તેની ગાડીની પાછળ બન્ને જણ ગાડી પાર્ક કરે એટલે  બેંકમાં પહોંચવાનું  નિલમને મોડું થાય.

રોજ યાદ અપાવે, મારી કાર પાછળ તમે કાર પાર્ક ન કરો. હમેશા  બાળકો બે કાનનો ઉપયોગ કરે.

બેંક મેનેજરે ,સવારના પહોરમાં બેંક…

View original post 720 more words

જેલમના ભૂરા પાણીનો રંગ રાતો (૭) રાજુલ કૌશિક

ફાતિમા, કરણ અને બલવીરની દોસ્તી પણ જેલમના ખળખળ વહી જતા પાણીની જેમ જ વહે જતી હતી. આજ સુધી એમાં તારુ-મારું કે ધર્મવાદના વાડા નડ્યા નહોતા. ડૉક્ટર કૉલ અને ડાયેનાના સંપર્ક અને સંસ્કારે એમની કાચી બુધ્ધિના પીંડને જાણે યોગ્ય ઘાટ આપ્યો હતો.

ઘરમાં કે મા-બાપના સહવાસમાં રહીને પણ એવા કોઇ અલગતાવાદને હવા લાગી નહોતી. હા! જે ઘરમાં ઇશ્વરનું કે અલ્લાહનું નામ જે રીતે લેવાતું એ રીત બાળકો જાણતા, સમજતા અને અનુસરતા. રફિક અને જનક શાસ્ત્રી પણ જે દોસ્તીના રંગે રંગાયા હતા એમાં ડૉક્ટર કૉલની હાજરીમાં થતી તર્કશુધ્ધ વાતોના લીધે એ રંગ વધુ ને વધુ ગાઢો થતો ગયો હતો. નાનપણથી જ સાથે ઉછરેલા ફાતિમા ,કરણ કે બલવીરની દોસ્તીમાં પણ એમને કશું જ વાંધાજનક આજ સુધી લાગ્યું જ નહોતું અને લાગે પણ કેવી રીતે ? નાનપણથી જ ફાતિમાને નજર સામે ઉછરતી જોઇ હતી. અરે ! ફાતિમાનો જન્મ પણ રેખા શાસ્ત્રીની હાજરીમાં જ થયો હતો.

કરણના જન્મના છ મહિના પછી એક દિવસ રઝીયાએ આવીને રેખાને ખુશ ખબરી આપી ત્યારે રેખા હેતથી એને ભેટી પડી હતી. હવે તો મારા કરણને એની જોડે રમનાર મળશે. જેમ જેમ પારણામાં કરણ અને રઝીયાના ગર્ભમાં બાળક ઉછરતું ગયું તેમ તેમ રેખા અને રઝીયા વધુ નજીક આવતા ગયા. રઝીયાની જેમ રેખા પણ આતુરતાથી આવનાર બાળકની રાહ જોતી.  ક્યારેક રઝીયાની તબીયત નરમ-ગરમ થઈ જતી ત્યારે રેખા જ એને સંભાળી લેતી. કશું ખારુ ખાટું ખાવાની ઇચ્છા પણ રેખાએ જ તો પુરી કરી હતી ને! રઝીયાને વેણ ઉપડી ત્યારે ય રેખા એની સાથે હતી અને ફાતિમાને સૌથી પહેલા ગોદમાં લેનાર પણ રેખા જ હતી.

આજે પણ ફાતિમાને ગોદમાં લઈ હેત કરતી રેખા મુંજાવર બાબાની નજર સામે દેખાઇ રહી હતી. બાબા અતિતમાં જાણે ખોવાઇ રહ્યા હતા. અનુજ, આશિત અને મહાદેવન મુંજાવર બાબાની સાથે એમના ભૂતકાળની સફર ખેડવા નિકળ્યા હતા.

પછી શું થયું બાબા? અતિતમાં ખોવાયેલા બાબાને વર્તમાનમાં ખેંચી લાવવા અનુજે સવાલ કર્યો.

મુંજાવર બાબા વર્તમાનમાં પાછા ફર્યા. એમના ચહેરા પર વિલસી રહેલા અકળ ભાવો ઉકેલવામાં ત્રણે ભાઇબંધો નિષ્ફળ રહ્યા. મુંજાવર બાબાએ એમની વાત આગળ વધારી.

નાનકડા ગામના ગણ્યા-ગાંઠ્યા ઘરની આછી વસ્તીમાં સૌ એકબીજા સાથે ભાઇચારાની ભાવનાથી રહેતા. આ મારો ધરમ કે આ તારો ધરમ એવી ભાવના દ્રઢ થઈ નહોતી. તહેવારોની ઉજવણી પણ સંપીને થતી. ડૉક્ટર કૉલે આપેલી સંપની શિખામણ માત્ર ઝાંપા સુધી આવીને નહોતી અટકી. જે સમયે મંદિરમાં ઘંટારવ થતો એ સમયે મસ્જીદમાં આઝાન સંભળાતી ત્યારે આઝાનનો અવાજ પણ મંદિરની આરતી સાથે જાણે ભળીને ગામ આખામાં ગુંજારવ ઉભો કરતો. રેખાનું જોઇને રઝીયા દિવાળીના દિવા પોતાના ટોડલે મુકતી અને રમઝાની ઇદ મુબારક પણ જનક શાસ્ત્રી રફીક બીલાલને પ્રેમથી ભેટીને પાઠવતા. રામ અને રહિમ વચ્ચે કોઇ સરખામણીનો સવાલ કોઇના મનમાં ક્યારેય ઉઠ્યો નહોતો. ખરા અર્થમાં હિન્દુ-મુસ્લીમ ભાઇભાઇનો વ્યહવાર હતો.

એટલે જ તો નાનપણથી સાથે રમતા કરણ અને ફાતિમાને જોવાની કોઇને ય નવાઇ નહોતી. કરણ- ફાતિમા અને બલવીરની ત્રિપુટી જો સાથે ન હોય તો જ નવાઇ. રેખાને જાણે તો ફાતિમાએ આવીને એની દિકરીની ખોટ પુરી કરી હતી.  ફાતિમાને એ અછોવાના કરતી . રઝીયાએ પણ કરણને લાડ લડાવવામાં કોઇ કસર છોડી નહોતી. ક્યારેક રેખાની વઢ ખાઇને રોતા કરણને એ પોતાની સોડમાં ખેંચીને શાંત કરતી ત્યારે રેખા જ એને ટોકતી.

“ રઝીયા બેગમ , આટલા લાડ સારા નહીં. મોટો થઈને માથાભારે થશે તો આપણને જ ભારે પડશે.

“ઔર  રેખાબહનજી, આપ જો ફાતિમાકો ઇતના દુલાર દે રહે હો ઉસકા ક્યા? મેરી તો કોઇ બાત સુનને સે રહી.”

બંને એકબીજાને ફરિયાદ કરતાં પણ મનથી તો રાજી જ રહેતા. બનતું પણ એવું જ કે ફાતિમા રઝીયાની કોઇ વાત ના માને તો વાત વાજતી-ગાજતી રેખા પાસે આવતી અને રેખાએ સમજાવેલી વાત ફાતિમાના ગળે શીરાની જેમ ઉતરી જતી. માત્ર ભાઇ-બહેનનું લેબલ જ નહોતું લાગ્યું પણ રઝીયા અને રેખાને મન તો એ બંને ભાઇ-બહેન જેવા જ હતા. રઝીયાનો કરણ માટેનો પ્રેમ અને રેખાનો ફાતિમા માટેનો નેહ ગામમાં સૌ જાણતા. બસ આમ રમતા રમતા કરણ- ફાતિમા અને બલવીરના દિવસો, વર્ષો જેલમના પાણીની જેમ પસાર થઈ ગયા.

પણ ફાતિમાનું મદરેસામાં ભણવાનું શરૂ થયું અને કરણ-બલવીર નજીકના શહેરમાં ભણવા જતા થયા ત્યારથી ફાતિમાના મનમાં એક અજબની હલચલ જન્મી હતી. કરણ વગર એના દિવસો લાંબા લાગતા. કરણની એ કાગના ડોળે રાહ જોતી થઈ ગઈ હતી. આમ તો કરણ અને બલવીર બંને સાથે આજ સુધી એક સરખી દોસ્તી હતી પણ હવે કરણ અને બલવીર વચ્ચેની ભાવનામાં એક અજાણી લકિર ખેંચાઇ હતી. કરણની હાજરીમાં બલવીર સાથે હજુય આજે પણ એ પહેલાની જેમ જ બોલી શકતી, મસ્તી કરી શકતી પણ કરણ સાથેની મુલાકાતમાં હવે બલવીર ન હોય એવું ઇચ્છતી. કરણને એકાંતમાં મળવાની લિપ્સા વધતી જતી હતી. કરણને જુવે એટલે જાણે જેલમના શાંત પાણી તોફાને ચઢ્યા હોય એવી એની લાગણીઓ તોફાને ચઢતી.

એકવારની મંદિરની મુલાકાતે જઈને આવ્યા પછી ફાતિમાના મનમાં એક નવી જ કુંપળ ઉગી હતી. મંદિરમાં જોયેલી રાધા-કૃષ્ણની છબી એના આંખ સામે સતત તર્યા કરતી.  શરદપૂનમની રાતના પૂર્ણ ચંદ્રની ચાંદનીમાં ચમકતા યમુનાના તટે પીળુ પિતાંબર, માથે મોરપિચ્છ, ગળામાં વૈજયંતીની માળા અને હાથમાં બાંસુરી સાથે ઝાડના ટેકે ઉભેલા કૃષ્ણ પર અર્ધ મિંચેલી આંખે ઢળેલી રાધા અને અત્યંત મોહભરી દ્રષ્ટીએ રાધાને નિહાળતા કાનાની છબીમાં એ પોતાની જાતને અને કરણને કલ્પીને મલકાતી. રાધાના ચહેરા પર છલકાતી મુગ્ધાવસ્થા જેવા ભાવ પોતાના ચહેરા પર આવે તો એ પોતે કેવી લાગે એ જોવા તડપી ઉઠતી અને જેલમના સ્વચ્છ પાણી પર ઝળુંબીને પોતાનું પ્રતિબિંબ નિરખ્યા કરતી. કૃષ્ણના નીલરંગી વાન જેવા રંગના ઘેરવાળો ઘુઘરીયાળો ઘાઘરો,  રતાશ પડતી કંચુકી પર રાતા-નીલા રંગના મિશ્રણ જેવી ધૂપછાંવ ઓઢણી , હાથમાં ફુલોના બાજુબંધ, એવા જ ફુલોના કર્ણફૂલ અને ગળામાં ફૂલોની માળાથી સોહતી રાધાની  છબીમાં ફાતિમા પોતાની જાતને ગોઠવતી અને ઘેલી ઘેલી બની જતી.

આજ સુધી ઘરની રસમ મુજબ મસ્જીદથી વધીને અન્ય કોઇ તીર્થસ્થાનમાં જઈ શકાય એવું ક્યારેય વિચાર્યું જ નહોતુ પણ હવે એને વારંવાર મંદિર જવાની ઉત્કંઠા થતી. ક્યારે કરણ આવે અને કરણની સાથે ફરી મંદિરમાં રાધા-કૃષ્ણ સમક્ષ જઈને ઉભા રહેવાની પ્રબળ ઇચ્છા થતી.

નાનપણથી જ કરણના ઘેર રેખાકાકી પાસે ક્યારેક અમ્મી સાથે તો ક્યારેક એકલી પણ એ અમસ્તી ય જતી તો હતી પણ કરણની ગેરહાજરીમાં પણ હવે એના આંટાફેરા વધી ગયા . આમ પણ  રેખાને તો એ નાની હતી ત્યારથી વહાલી હતી એટલે હવે કરણની ગેરહાજરીમાં આવતી ફાતિમા વધુ વહાલી લાગવા માંડી. કરણ વગરનું સૂનુ ઘર ફાતિમાની હાજરીથી ભર્યું બની જતું.

રેખા કહેતી પણ ખરી “ ફાતિમા, કરણ શહેરમાં ભણવા ગયો ત્યારથી મને આ ઘર ખાવા ધાય છે પણ તું આવે છે એટલી વાર આ ઘરમાં જાણે જીવ આવે છે.”

“ કાકી, તમને શું ખબર કરણ વગર તમારું ઘર સૂનું પડી ગયું છે પણ મને તો ઘર જ નહીં આ ગામ, આ ગલીઓ પણ કરણ વગર ઉજ્જડ લાગે છે.” પણ હૈયે ઉઠેલી વાત એના હોઠો સુધી આવતા આવતા ગળામાં જ અટકી જતી.

કાનાની અટખેલીઓ, ગોપીઓની છેડતી, રાધાના રૂસણા અને એવી કેટલીય વાતો એ રેખા પાસે સાંભળ્યા કરતી. રેખા એને કહેતી પણ ખરી કે “ આ શું માંડ્યું છે તેં જ્યારે જુવો ત્યારે એકની એક વાત ચગળ્યા કરે છે ક્યાંક રાધાની જેમ બાવરી ના બની જતી.”

અને આવું સાંભળીને તો ફાતિમાને હૈયુ હરખાઇ ઉઠતું. કાનો અને કરણ એકમેકમાં ભળી જતા એમ હવે એ રેખામાં યશોદાને ભાળતી થઈ ગઈ હતી. ક્યારેક ગોપીઓની મટકી ફોડીને માખણ ચોરતા કાનાની ફરિયાદ કરતી ગોપીઓની જેમ એ પણ મનોમન રેખાને ફરિયાદના કરતી, “ જુવોને કાકી આ તમારો લાડલો, મારું ચિત્ત ચોરીને શહેરમાં ગયો તે હવે પાછુ વાળીને જોવા ય આવતો નથી.”

જાગતા કે ઉંઘતા ફાતિમા મનોમન કેટલીય વાર કરણ સાથે સંવાદ રચતી. કરણ સાથે લડતી, ઝગડતી રૂસણા લેતી અને કરણ એને મનાવે પછી જ એ પાણી પણ પીશે એવી જીદ પકડતી. જેલમના કાંઠે બેસીને કાનાની જેમ કરણ પણ વાંસળીના સૂરથી એનું મન મોહી લેશે એવી કલ્પનામાં જીવતી.

ફાતિમા જાણે ફાતિમા રહી જ નહોતી. એ વધુને વધુ કાનામય—ના કરણમય બનતી ગઈ. રેખાકાકીને અઢળક સવાલો કર્યા પછી એ એટલું સમજી શકી હતી કે રાધાએ તો પોતાની જાતને –પોતાના અસ્તિત્વને જ કાનામય બનાવી લીધું હતું ત્યારથી એને પણ પોતાની જાત- પોતાના અસ્તિત્વથી અલગ જીવતા આવડી ગયું હતું. મદરેસામાં ભણવા જતી ફાતિમાનું મન તો મંદિરમાં જ અટવાયેલું રહેતું.

હમણાંથી તો ફાતિમા અત્યંત ખુશ રહેતી હતી. દિવાળીના દિવસો નજીક આવતા હતા અને રેખાકાકીએ એને જે દિવસથી કહ્યું કે દિવાળીની રજાઓમાં કરણ અહીં દિવાળી ઉજવવા આવવાનો છે તે દિવસથી જ એને મન દિવાળી શરૂ થઈ ગઈ હતી. મનમાં અસંખ્ય દિવાઓ પ્રગટતા અને અનેક રંગોની રંગોળી પૂરાતી.

રઝીયાબેગમ પણ હમણાંના ફાતિમાના બદલાયેલા રંગ-ઢંગ જોતા હતા. ભણવાની ચોપડી હાથમાં પકડીને ક્યાંય સુધી વિચારોમાં ગરક થયેલી ફાતિમાને એમણે જોઇ હતી. ક્યારેક ચોરી પકડાઇ જતી ત્યારે ફાતિમા અમ્મીને ગળે વળગીને વધુ વહાલ કરી દેતી અને વાતને જુદા પાટે ચઢાવી દેતી.

કરણના આવવાના દિવસે તો એ સવારથી વહેલી ઉઠીને તૈયાર થઈ ગઇ. કરણ આવે એ પહેલા તો એ રેખાકાકીના ઘેર પહોંચી ગઈ. કરણના આવવાના ભણકારાથી ધડકારા વધુ તેજ બનતા જતા હતી. કઈ પળે એ આવીને ઉભો રહેશે એ વિચારે હાથની કંપન વધી ગઈ હતી અને ખરેખર કરણ આવ્યો ત્યારે એને જોઇને કાનની બૂટથી માંડીને ચહેરો લાલઘૂમ બની ગયો અને કરણને અલપ-ઝલપ જોઇને ઘર ભણી ભાગી. સવારથી કરણને જોવાની તડપ રેખાકાકીની હાજરીમાં ઓસરી ગઇ.

સાંજ પડે હંમેશની જેમ જેલમના તટે મળવાનો નિયમ આજે પણ કોઇ ચૂક્યુ નહોતું. ફરક એટલો હતો કે જાણે-અજાણે મનના કોઇ આવેગના દોરવાયા કરણ અને ફાતિમા બલવીર પહોંચે એ પહેલા જ પહોંચી ગયા હતા.

“ કેમ આજે મને જોઇને ઘેરથી ભાગી ગઈ હતી?” ફાતિમાને જોતા વેંત કરણથી પૂછાઇ ગયું.

“તો શું રેખાકાકીની સામે મારા કાનાને, મારા મનના માણીગરને મળતા મને લાજ ન આવે?”

“ફાતિમા, આ કાનો- મનનો માણીગર આવું બધું તું ક્યાંથી બોલતા શીખી ?”

“ જે દિવસે તું મને મંદિર લઈ ગયો , ત્યાં રાધા-કાનાની છબી જોઇ ત્યારથી મને તારું અને કાનાનું સ્વરૂપ અળગું લાગ્યું જ નથી. તું મારો કાનો અને હું તારી રાધા.”

“ તને એ ખબર છે ક્યારેય રાધા કિશન એક થઈ જ નથી શક્યા? રાધાએ તો હંમેશા કાનાના વિરહમાં જ જીવન કાઢ્યું હતું અને કાનાને સોળ હજાર રાણીઓ હતી પણ તેમ છતાં એમાંની ક્યાંય રાધા નહોતી. ”

“પણ જોજે ને આપણે તો એક થઈને રહીશું.”

“ રાધાએ નાનપણથી કાનાને ચાહ્યા હતા ફાતિમા..”

હજુ તો કરણ એની વાત પુરી કરે એ પહેલા જ ફાતિમા બોલી ઉઠી “ મારી જેમ જ… હું ય ક્યાં મોટી થઈ ગઈ છું અને તને ખબર છે કરણ ગોધૂલીની વેળાએ કાનો ગાયો ચરાવીને આવતો એ ધૂળની ડમરીમાં રાધા એના કાનાને શોધતી એમ હું પણ સાંજ પડે આ જેલમમાં ઉઠતી લહેરો વચ્ચે તને શોધતી રહું છું ?”

“ફાતિમા, નાનપણથી કાનાના નામનું રટણ કરતી રાધાની જેમ દૂર રહીને પ્રેમ કરવો સહેલો નથી.”

“નથી જ તો મને ય ખબર છે, તું જ્યારથી મારાથી દૂર શહેરમાં ચાલ્યો ગયો ત્યારથી મને બધી બરાબર ખબર પડી છે કે તારા વગર કેટલા વીસે સો થાય છે. બોલ્યા દૂરથી પ્રેમ કરવો સહેલો નથી. તુ તો  આજે આવ્યો અને કાલે પાછો જઈશ ફરી કોને ખબર ક્યારે મળીશ તો પણ હું તો તને એટલો જ પ્રેમ કરીશ જેટલો રાધા એના કાનને કરતી હતી.” ફાતિમા એની જ મસ્તીમાં મસ્ત હતી. હજુ ય એ કરણના કહેવાનો મર્મ પકડી શકતી નહોતી.

એટલામાં બલવીર આવ્યો અને બંને વચ્ચે વાત અધૂરી જ રહી. વાત ત્યાં અધૂરી રહી પણ ફાતિમાના મનમાં તો એ પેલા ગોફમાં ગૂંથાતા દોરડાની જેમ જ વાત ગૂંથાતી જ રહેતી. ફાતિમા જેમ જેમ રાધા વિશે જાણતા ગઈ એમ એમ એ પોતાની જાતને રાધાના રૂપમાં જોતી થઈ હતી. લોહારવાડી એને ગોકુળીયુ ગામ લાગતું અને પોતે પિયા બાવરીની જેમ કરણ બાવરી.

એવું નહોતું પ્રેમરંગ માત્ર ફાતિમા પર ચઢ્યો હતો કરણ પણ ફાતિમાને જોવા મળવા અત્યંત આતુર રહેતો. હંમેશા બલવીરની જોડે જ ફરતો કરણ ફાતિમાને મળવા બલવીરને ટાળતો. શહેરમાં પણ એનું મન ફાતિમાની યાદમાં ખોવાયેલું રહેતું.

બલવીરે મનોમન કરણમાં આવેલા આ ફેરફારની નોંધ લીધી હતી પણ ખાતરી નહોતી કે ખરેખર એ જે વિચારી રહ્યો છે એ સત્ય હોઇ શકે. નાનપણથી એક સાથે ઉછર્યા હતા પણબલવીરના મનમાં એટલી સમજ તો હતી જ કે દોસ્તી અલગ વાત છે પણ દિલદારીની વાત આવશે ત્યારે આપોઆપ જે જાતિમાં જન્મ લીધો હતો એની લક્ષ્મણરેખા કરણ કે ફાતિમા નહીં ઓળંગી શકે ત્યારે શું થશે ?

ગામ નાનું હતું. ગામમાં બનતી નાની ઘટના પણ કોઇથી ભાગ્યેજ અજાણી રહેતી. ફાતિમા અને કરણ ચાહે ગમે એટલું છુપાવે પણ અગ્નિનો ધુમાડો ક્યાં છાનો રહ્યો છે તો આ પ્રેમાગ્નિની જ્વાળા છાની રહી શકે. એ તો વા વાયા ને વાદળ ઉમટ્યાને, ગોકુળીયે ટહુક્યા મોરની જેમ કરણ –ફાતિમાના હ્રદયમાં ઉમટેલા પ્રેમના ટહુકાને લઈને વાત વંટોળીયે ચઢીને ગામમાં છતી થઈ ગઈ.

જનક શાસ્ત્રી કર્મકાંડી શાસ્ત્રી જરૂર હતા. એમનો દિવસ સૂર્યપૂજાને લઈને ઉગતો અને સાંધ્યપૂજા સાથે આથમતો પણ ડૉક્ટર કૉલની સાથે રહીને ધર્મ કરતા કર્મને વધુ મહત્વ આપતા થયા હતા. સંકુચિતાની સીમની બહાર વિચારતા થયા હતા. હા! રેખામાં કદાચ જનક શાસ્ત્રી જેટલી વિચારોની વ્યાપકતા નહોતી. પણ રઝીયા અને ફાતિમા સાથેના લાગણીના સંબંધોએ એ જોડાઇ ગઈ હતી એટલે એમની સાથેનો એનો વ્યહવાર સદાય ઉષ્માભર્યો જ રહ્યો હતો અને તેમ છતાં કરણ અને ફાતિમા સાથે રમી શકે પણ સાથે જમી ન શકે એવું એ દ્રઢપણે માનતી. કરણ અને બલવીરની જેમ જ ફાતિમા પણ એમની દોસ્ત છે એવું તો સ્વીકારાઇ ગયેલું સત્ય હતું પણ કરણ અને ફાતિમા વચ્ચે પ્રેમ હોઇ શકે એ વાત બંનેની કલ્પના બહારની હતી. આજ સુધી સાથે રમતા કરણ, બલવીર અને ફાતિમા વચ્ચે નિર્દોષ દોસ્તીથી આગળ વધીને અન્ય કોઇ ભાવ ઉમેરાઇ શકે એ વાત ક્યારેય મનમાં ઉગી જ નહોતી.

આભ ફાટવાનું જ બાકી હતું જનક શાસ્ત્રી અને રેખાના જીવન પર. જીવ પર વાત આવી ગઈ હતી. આજ સુધી ન કલ્પેલી ઘટના બની હતી. દરેક ધર્મ તરફ સદભાવ અને સમાનતા રાખવાની વાત સાચી પણ એથી શું? આજ સુધી સાત પેઢીમાં આ બન્યું નહોતું અને કદાચ આવતી સાત પેઢી સુધી પણ શક્યતા વિચારી નહોતી એ હકિકત ઘરમાં બનીને ઉભી હતી. આઘાત શબ્દ પણ ઓછો પડે એવા ભાવથી પીડાતા જનક શાસ્ત્રી કે રેખા એકબીજાને આશ્વાસનના બે બોલ કહેવાને અસમર્થ હતા.

“ હે ભગવાન, આ મારા કયા કર્મોનું ફળ તું મને આપી રહ્યો છું ? પાપ-પુણ્ય આપણા કર્મના ફળને આધીન છે એવું માનતી રેખા પોતાની જાતને કોસતી હતી. જનક શાસ્ત્રી પાસે કે એમના શાસ્ત્રો પાસે આ બળાપાનો કોઇ જવાબ નહોતો. આટલા સમયથી ઉન્નત મસ્તકે જીવતા જનક શાસ્ત્રી આજે કોઇની સામે આંખ મેળવી શકતા નહોતા. ઘરની બહાર મેળવેલી શાખને ધૂળધાણી થઈ જતી જોઇને એ ઘરની બહાર પગ મુકવાની હામ ગુમાવી બેઠા હતા. શાસ્ત્રીનો પડ્યો બોલ ઉપાડતા ગામ લોકો આગળ કરણ-ફાતિમાને લઈને ઉઠતા સવાલોની સામે એ અબોલ થઈ ગયા હતા. ગામ લોકો આગળ બોલવાની હિંમત તુટી ગઈ હતી.

અરે , જે હાથોએ ફાતિમાને પહેલી વાર ગોદમાં લીધી હતી એ હાથ ઘરની દિવાલો પર પછાડી પછાડીને આક્રંદ કરતી રેખાના હાથમાં લોહીના ટશિયા ફુટ્યા હતા એ હાથ રોકવામાં પણ જનક શાસ્ત્રી અસમર્થ બની ગયા હતા. લાચારી અને હતાશાથી બંને ઘેરાઇ ગયા હતા.

એમના મતે કરણની આ હીણપતભરી કરણીએ એમનું જ નહીં ઇકોત્તેર પેઢીની શાખ માટીમાં મેળવી હતી.

 

 

Rajul Kaushik
http://www.rajul54.wordpress.com

 

 

 

 

એક છત નીચે સમાતા નથી ! (૧૫) કામીની મહેતા

  કરચ

ટેબલ પર કોફીનો કપ ઠંડો થતો હતો, અને વૈદેહી દૂર ક્ષિતિજમાં તાકતી ખોવાયેલી બેઠી હતી. આવું જ બદામડીનું ઝાડ હતુ. વરસાદી માહોલમાં પવન ફૂંકાય, ને હવા સાથે જાણે નૃત્ય કરતુ. એની પાછળ હતી નારીયેળી. એ બંનેની ટ્યુનિંગ ગજબની હતી .. બંને આગળ પાછળ હિલોળા લેતા. વૈદેહીને તે જોવું બહુ ગમતુ. કલ્લાકો સુધી બાલકનીમાં ઉભી, કોફીની સિપ લેતા લેતા તે દ્રષ્ય માણ્યાં કરતી. અહીં તો હજુ ગર્મી પડે છે. આકાશમાં વાદળ ઘેરાય ન ઘેરાય કે જાણે એક બીજા સાથે કિટ્ટા કરી હોય તેમ છુટ્ટા પડી જાય. કોઇ વાર એકાદ જોરદાર ઝાપટુ પડે, પણ પાછી તો અકળાવી નાખે તેવી ગર્મી. આમેય મુમ્બઇ જેવો વરસાદ અહીં દીલ્હીમાં ક્યાં. ત્યાં તો જાણે વરસાદની મૌસમમાં બધુ ઝરમર થઇ જતુ. વરલીનો તોફાની દરિયો, ઊછળતા મોજા ને તેમાં ભિંજાતી, તરબતર થતી વૈદેહી..  તે પોતાની જાતને જોઇ રહી ક્યાંય સુધી..

“કેમ, આજે ઓફિસે જવાનો વિચાર નથી.?”  ને વૈદેહી ઝબકી ને જાગી. બીજી ઘણી વસ્તુઓની જેમ ઠંડી કોફી એ ગટગટાવી ગઇ. ખરેખર મોડુ થઇ ગયુ. તે ઝડપથી કામ આટોપવામાં પડી. પણ આજે હાથ પાછા પડતા હતા.

“નાસ્તામાં શું છે.?”  વૈદેહીએ શેકેલી સેંડવીચ ટેબલ પર મૂકી. “રોજ આ ઘાસફૂંસ જ ખાવાના.?. અચ્છા ભલા શેરને તે બકરો બનાવી દીધો છે.”  મેં તને નહોતું કહ્યુ બકરો બનવાનું.  તું તારી મરજી થી હોંશે હોંશે બન્યો છે. વૈદેહીને કહેવું હતુ, પણ શબ્દો ગળી ગઇ.

“પછી તે શો વિચાર કર્યો.?” ફારૂખ પૂછતો હતો. વૈદેહી ટિફિન ટેબલ પર મૂકી મૂંગી મૂંગી બાથરૂમમાં જતી રહી. તેને લાગ્યુ, ફારૂખ જોરથી દરવાજો પછાડીને ગયો. શાવરના પાણી સાથે એના આંસુ પણ વહેતા રહ્યા. આમે મનને બાથરૂમ સિવાય મોકળાશ ક્યાં મળે છે.!

એક તો લેટ હતી તેમાં દીલ્લીનો ટ્રાફિક ..ટેક્સીમાંથી દીલ્હીની ઊંચી ઇમારતો જોઇ રહી. દીલ્હી ભલે દેશની રાજધાની, પણ મુમ્બઇ વાલી બાત કહાં. આજે રહી રહી ને મન કેમ પાછળની ગલીયોમાં ભટક્યા કરે છે.એક અવિચારી, ઉતાવળીયુ પગલુ માણસની આખી જિંદગી બદલી નાખે છે.   એફ એમ પર ગીત વાગતુ હતુ..

“ છોડ આયે હમ વો ગલીયા..જહાં તેરે કદમો પે કમલ ખીલા કરતે થે..  હ્સે તો દો ગાલો પે ભંવર પડા કરતે થે.”

તેને પોતાના ગાલ પંપાળ્યા. પપ્પા કાયમ તેના ગાલ ખેંચ્યા કરતા. પપ્પાની યાદ તીવ્રતાથી તેને ઘેરી વળી.અબોટિયું પહેરી જ્યારે પપ્પા માતાજીની આરતી કરતા હોય ત્યારે રાજા જનક જેવા તેજસ્વી લાગતા. “તુ તો મારી વૈદેહી છે, મારૂ અભિમાન છે.”  લાડમાં કહેતા અને પોતે  ..પોતે એક વરસના પ્રેમ ખાતર પચ્ચીસ વરસનો વિશ્વાસ તોડી નાખ્યો હતો. એક બળબળતો નિસાસો એના મોઢામાંથી સરી પડયો.

ઓફિસે પહોંચી કે કામના ઢગલા. આજે ફોરેનથી ડેલીગેશન આવ્યુ હતુ.. એક પછી એક મિટિંગ. સમય ક્યાં નિકળી ગયો ખબર જ ન પડી. રિપોર્ટ સબમિટ કરતા કરતા આઠ વાગી જ ગયા. ઘરે પહોંચી ત્યારે નવ વાગવા આવ્યા હતા. ફારૂખ આવી ગયો હતો.

“કેમ, બહુ લેટ થઇ ગયુ.?”

“હા, આજ જરા વધારે કામ હતુ.”.

કપડા બદલવા તે અંદર ગઇ ફારૂખએ બદલેલા કપડા એમનેમ ફર્શ પર પડ્યા હતા. એક તીવ્ર વાસ એના નાકમાં પ્રવેશી ગઇ..ક્યારેક આમાંથી તેને ખૂશબૂ આવતી હતી.. કપડા એમજ રહેવા દઇ તે ઝટપટ કિચનમાં પહોંચી. એને એમ હતુ કદાચ ફારૂખએ કંઇ તૈયાર કરી રાખ્યુ હશે. પણ ના.. ફારૂખ તેના અસલ મિજાજમાં આવી ગયો હતો. કૂકરમાં શાક વઘારી તે કણક મસળવા લાગી.

“પછી તે શો વિચાર કર્યો વૈદેહી.?”. ફારૂખ બહારથી જ પૂછતો હતો. પૂછતો હતો કે આજ્ઞા કરતો હતો.? એનો આવો ટોન ક્યારે કેમ બદલાઇ ગયો . પહેલા તો પોતે ઓફિસેથી લેટ આવી હોય તો ફારૂખ અડધી રસોઇ કરી રાખતો.

‘અરે તે કેમ કર્યુ. હું બનાવત ને આવીને’..

‘વૈદેહી તું પણ મારી જેમ થાકીને આવી છે ને. હું તારી થોડી મદદ તો કરી જ શકુ’ .. ને વૈદેહીનો બધો થાક ઉતરી જતો. આજ કિચન કેટલાક પ્રેમાળ દ્રષ્યોનો સાક્ષી છે. .એના પ્રેમના સહારે તો એવો કઠીન નિર્ણય પોતે લઇ શકી હતી. આ પ્રેમ, સમજણ, લેટ ગો કરવાની ભાવના જાણે ક્યાં કપૂરની જેમ ઉડી ગઇ. આ એજ ફારૂખ હતો. જે એના મોઢા પર એક ઉદાસીની રેખા જોઇ નહોતો શકતો. જેના એક બોલ પર તે પીઘળી જતો . તે એનીં રૂવેં રૂવેં વસતો હતો. એ એની આંખોમાં જોતો ને વૈદેહીને કંઇ નું કંઇ થઇ જતુ.. એ શું હતુ.?.અને હવે ક્યાં જતુ રહ્યુ..!  હવે કેમ તે આંખો સુક્કીભટ્ટ જેવી થઇ ગઇ છે.

ઓહ, એની વાતોમાં ત્યારે કેવું ઉંડાણ, કેવી સમજણ હતી..’વૈદેહી.. હિંદુ અને મુસલમાન બંને અલ્લાહના બંદા છે. બંને ધર્મો પ્રભુ પાસે પંહોચવાના બે રસ્તા છે. આપણી મંઝિલ તો એક છે. રસ્તા જુદા હોય તેનાથી શું ફરક પડે છે. તારા અને મારા શરીરમાં વહેતુ લોહી એક જ રંગનું છે. આપણી વચ્ચે ભેદ કેવા.’

‘પણ ફારૂખ, મારા પપ્પા કટ્ટર હિંદુ બ્રાહ્મણ . અમારે ત્યાં પૂરખોંના સમયથી સ્થાપેલુ માતાજીનું ઘરમંદિર છે. અમે માની આરતી કર્યા વગર પાણી પણ લેતા નથી. અને તું મુસલમાન. પરધર્મી. આપણું રહનસહન અલગ, ખાનપાન અલગ. તમે માંસાહારી જ્યારે અમે ચુસ્ત શાકાહારી. અમારા ઘરમાં કાંદા, લસણ પણ અગ્રાહ્ય છે. આપણો મેળ કેમ જામશે.. મારા પપ્પા તને કદી નહીં સ્વીકારે.’

‘જો તુ જો મને પ્રેમ કરતી હોય, તો આ બધુ નગણ્ય છે. પ્રેમથી ઊંચી કોઇ વસ્તુ નથી આ દુનિયામાં. ખાન પાનનું શું છે. આજથી હું તારી માટે માંસાહાર છોડુ છું. તું જે બનાવીશ જેવું બનાવીશ હું ખાઇશ બસ. તુમ જેમ કહીશ તેમ રહીશ..’

‘પણ મારા માતા પિતાને છોડી, હું આમ તારી સાથે ન નિકળી શકુ.  તેમને કેટલો શોક લાગશે.’.

‘ ડોંટ ફીલ ગીલ્ટી. તુ તારી રીતે જિંદગી જીવવા સ્વતંત્ર છે. એક ખાલી ધર્મ માટે તું મને છોડી દઇશ.? આપણો પ્રેમ ધર્મ નાતજાતથી પરે છે. તે એમ વિચાર્યુ કે હું તારા વગર કેવી રીતે જીવીશ.?’ ફારૂખે તેનો હાથ પકડી લીધો. અને તે હાથની ભીનાશમાં તે ભિંજાઇ ગઇ. સઘળુ છોડીને.. ઘરબાર, માબાપ, શહેર, એ ફારૂખના શબ્દો પર વિશ્વાસ મૂકીને જ અહીં આવીને.. અને હવે આજે એ પૂછે છે કે તે શો વિચાર કર્યો.! વિચાર તો બંને એ સાથે મળીને કર્યો જ હતો ને. તો પછી આજે ..આજે કેમ આવો પ્રશ્ન..?  ના, ના હવે બહુ થયુ. આને અહીં જ અટકાવવુ પડશે. ફારૂખ આવું ન કરી શકે. અન્યાય કરવાવાળા કરતા અન્યાય સહન કરવાવાલો વધારે દોષી છે ..બસ હવે બહુ થયુ..

તેને ટેબલ પર જમવાનું ગોઠવ્યુ. ડીશો મૂકી કે ફારૂખે એક પેકેટ તેના તરફ લંબાવ્યુ.

“શું છે આ.?”.

“કેમ આપણે વાત થઇ હતી ને”..

“અચ્છા ..તો તું લઇ પણ આવ્યો.!”.

“જો વૈદેહી.”.ફારૂખે જરા સમજાવટના સૂરમાં કહ્યુ.. “અબ્બૂ ફક્ત ચાર દિવસ માટે જ આવવાના છે. તેમના માન ખાતર તું આટલુ ન કરી શકે. પછી તો તારે જેમ રહેવુ હોય તેમ રહે જ છે ને.. ફક્ત ચાર દિવસ જ બુરખો નાખવાનો છે.”

“ જો ફારૂખ ..આ બાબત આપણે ઘણી ચર્ચા કરી ચુક્યા છીયે.” શાંત સંયત સ્વરમાં વૈદેહી બોલી. “ને છતાય..છતાય તું કહેતો હોય તો પહેલા ચાલ.. મારા પપ્પાના ઘરમંદિરમાં ગંગાજળથી સ્નાન કરી કંઠી પહેરી તું આરતી કરવા માટે તૈયાર છે. ?”

“ગંગાજળ.!. માયફૂટ “..આક્રોશથી ફારૂખે પ્લેટ ફગાવી. વૈદેહી આજે મક્કમ હતી. ના.. આજે તો નીચે પડેલી પ્લેટની કરચ તે નહીં જ સમેટે..

 

 

કામિની મહેતા

 

એક છત નીચે સમાતા નથી ! (૧૪) સપના વિજાપુરા

સારા અને ખલિલ લંડનથી ભારત આવી ગયાં. એકાએક મોટાભાઈનો કોલ આવેલો કે માંની તબિયત સારી ના હતી. સારા વરસોથી લંડન રહેતી હતી.પપ્પા ૨૦૧૦ માં ગુજરી ગયાં હતાં અને હવે મમ્મી ના સમાચાર મળ્યાં.ખલિલ સ્વભાવનો જરા વિચિત્ર હતો.હંમેશા પોતાની વાત ચલાવવી ઘરમાં એનો જ હુકમ ચાલતો. એના મોઢામાં થી નીકળેલો છેલ્લો શબ્દ પથ્થરની લકીર હતો. માં માટે દુઆ કરતી એ એકાંત માં રડી પડી. ખલિલ સામે રડવાનો અર્થ ના હતો. પથ્થર ઉપર પાણી નાખવા જેવું થાત.સારા સામે ભૂતકાળ નાચવા લાગ્યો ઘરમાં પાંચ બહેનો અને બે ભાઈ ગરીબ માં બાપ!! અને ઘરમાં બધી બહેનોમાં એ ખૂબસૂરત !!જ્યારે ખલિલ અને એના માં બાપ સયદા ને જોવા આવ્યાં પણ સારા પસંદ આવી ગઈ. રૂપાળી સારા ખલિલને ખૂબ પસંદ આવી ગઈ.. બન્ને જાણે ભવભવના સાથી હોય એમ એક બીજાના ગળાડૂબ પ્રેમમાં પડી ગયાં.ગરીબ મા બાપે સારા માટે હા પાડી દીધી.પાંચમાંથી એક ના પણ લગ્ન સારા ઘરમાં થાય તો બીજી ચાર માટે રસ્તા ખૂલી જાય.લગ્ન બાદ સારા લંડન આવી ગઈ.એ સારા પોતાને ખૂબ ભાગ્યવાન સમજતી હતી..પ્રેમી જાણે એક છત્રી નીચે..  એ બે બાળકોની માં બની ગઈ.ધીરે ધીરે બધી બહેનોની શાદી થઈ ગઈ.ભાઈઓની પણ શાદી થઈ ગઈ.દરેક પોતાના ઘરમાં સુખી હતાં.પણ માં ની તબિયત બગડતી જતી હતી.

અંતે મોટા ભાઈનો કોલ આવ્યો કે,” માં નું મોઢું છેલ્લીવાર જોવું હોય તો આવી જા !! કારણકે આ વખતે માં નહીં બચે એવું લાગે છે.”સારા મોટે મોટેથી ફોનમાં રડી પડી હતી.ખલિલ હાજર ના હતો. ભાઈજાન કહેતા હતાં કે. “માં આખો સમય સારા સારાનું રટણ લગાવી બેઠાં છે. કહે છે કે મારી સારાને વરસોથી જોઈ નથી..હું છેલ્લીવાર એનું મોઢું જોઈ લઉં એને પૂછી લઉં કે સુખી તો છે કે નહીં!! બસ એ તને જોવા માટે તડપી રહ્યા છે.તું આવે તો કદાચ એનો જીવ શાંતિથી જાય!! એનો જીવ તારામાં ભરાયો છે!!”સારા પપ્પા ગુજરી ગયાં ત્યારે પણ ભારત ગઈ ના હતી. કોઈને કૉઇ બહાને ખલિલ વાત ટાળી દેતો. સારા ત્યારે પણ એકાંતમાં ખૂબ રડી હતી. જે પપ્પાના ખભા પર ઘોડો થઈને બેઠી હતી એ પપ્પા દુનિયાથી ચાલ્યા ગયાં.પણ એનું મોં જોવા જઈ ના શકી!! ત્યારે બાળકો નાના છે કહી વાત ટળી ગઈ હતી.ખલિલને એ પોતાના સગાઓ સાથે સંબંધ રાખે એ ગમતુ જ ના હતું.હવે માં ના સમાચાર આવ્યાં. હવે શું કરું? માં ને પણ નહીં જોઈ શકે? યા ખુદા મને રસ્તો બતાવ અને ખલિલના દિલમાં રહેમ નાખી દે..હું મારી માં ને છેલ્લીવાર જોવા માંગું છું!! યા ખુદા તું રહેમદિલ છે થોડી રહેમ ખલિલના દિલમાં પણ નાખી દે!!

સારાએ ગભરાતાં ગભરાતાં ખલિલને કહ્યું કે, “ચાલો ભારત જઈ આવીએ ફરી પણ આવીએ અને માં ને મળી પણ આવીએ.” સારાએ ફરવાનું નામ પહેલું લીધું કારણકે જો

ફક્ત માનું નામ લીધું હોત તો ભારત જવું લગભગ અશક્ય હતું. થોડો વિચાર કરી ખલિલ બોલ્યો સારું પણ બાળકોને ભાઈને ત્યાં મૂકી જઈએ કારણકે બાળકોનો અભ્યાસ બગડે સારાએ કહ્યુંં,”સારું કાંઇ વાંધો નથી!! સારાએ મુસલ્લો બીછાવી બે રકાત નમાજ પડી દુઆ માટે હાથ હાથ ઊઠાવ્યા!!અલ્લાહનો શુકર અદા કર્યો કે અલ્લાહ જો તું રહેમદિલ ના હોત તો આજ પણ ખલિલ માન્યો ના હોત!! મારી માં ની ઉમર લાંબી કરજે અને એનો વહાલનો હાથ મારા ઉપર કાયમ રાખજે!!એને તંદુરસ્તી બક્ષજે!

ગડમથલ ગડમથલ કરતાં કરતાં બાળકોને ભાઈને ત્યાં મૂકી બન્ને એરપોર્ટ પહોંચી ગયાં.દિલમાં દુઆનો દોર ચાલું હતો.અમદાવાદ પહોંચી ગયાં.ભારતની હવાને શ્વાસમાં ભરતા સારાએ શુકર અદા કર્યો. માદરે વતનનો ઝૂરાપો શું છે એ સારાને પૂછો!! સગા વહાલાનો વિરહ શું છે એ સારાનાં દિલને પૂછો!!સારાની આંખમાં આંસું આવી ગયાં!! મોટી જીપ લેવા આવી હતી. ભાઈએ જીજાજીને કોઈ તકલિફ ના પડે એનો ખાસ ખ્યાલ રાખ્યો હતો. જીપમાં ખલિલ ક્યાં ક્યાં ફરવા જવું એનાં પ્લાનીંગ કરી રહ્યો હતો. અને સારા દિલમા ને દિલમા દુઆ કરી રહી હતી.કે માં ઠીક હોય!! હજું સુધી કોઈ ખરાબ સમાચાર મળ્યા નથી એટલે અલ્લાહનો શુકર!!

એક કલાકમાં ઘરે પહોંચી ગયાં. ત્યારે ઘરનું વાતાવરણ ઉદાસ હતું. બધાં માંના ખાટલાને વિંટળાઈને બેસી રહ્યા હતાં. ખલિલને માંની તબિયત વિષે કાઈ ખબર ના હતી. ચારે બહેનો અને બહેનોનાં શોહર આવી ગયાં હતાં એમના બાળકો પણ હતાં. બન્ને ભાઈ અને ભાભીઓ સેવામાં લાગેલા હતાં.માં હજું શ્વાસ લઈ રહી હતી.સારાએ દોડીને માં પર પડતું મૂક્યું. માં માં માં એ સિવાય બીજો કોઈ શબ્દ મોઢાંમાં થી નીકળતો ના હતો. વરસોનો ઝૂરાપો આંસું દ્વારા નીકળી રહ્યો હતો.માં ધીરે ધીરે એનાં માથાં પર હાથ ફેરવી રહી હતી. અને ધીરે ધીરે ગણગણતી હતી” સારા, મારી દીકરી, મારી દીકરી તને જોવા માટે આંખો તરસી ગઈ હતી. માં ની આંખમાં થી આંસુંની ધાર વહી રહી હતી.બહેનોએ થઈને માં દીકરીને અલગ કર્યા. સારા ક્યાય સુધી માં નો ખરબચડો હાથ હાથમાં લઈ સેહલાવતી રહી!!કેટલાં કષ્ટ વેઠ્યાં હતાં આ માં એ સાત બાળકોને ઉછેરવામાં!! કેટલી મુસીબતો વેઠી!! માં તને સલામ!! હવે તું આ દુનિયા છોડવા ચાલી!! હું તારા માટે કશું ના કરી શકી!! કાંઈ નહી..પણ માં નો પ્રેમ સૌથી પવિત્ર પ્રેમ હોય છે!! એમાં સ્વાર્થની બદબુ નથી..તને તો બદલામાં કાઈ નહીં જૉઇએ !! બસ બાળકોની ખુશી સિવાય!!

ખલિલે અચાનક એને બોલાવી!! સારા જાણે તંદ્રામાંથી સફાળી જાગી પડી!!માં નો હાથ મૂકી એ બીજા રૂમમાં આવી!! ખલિલે કહ્યું, ” તું આ માટે અહીં લાવી હતી!! બરાબરને!! સારા નીચુ જોઈ જમીનને પગનાં અંગુઠાથી ખોતરતી રહી! ” તું આટલી જુઠ્ઠા બોલી છે? તારો વિશ્વાસ શી રીતે કરવો? ખલિલ ધુંઆફુંઆ થતો બોલ્યો!!સારાના ગળામાં શબ્દો અટવાઈ ગયાં હતાં.આછું ડૂસકું ભરી સારાએ કહ્યું,” માં બીમાર હતાં, પપ્પાને તો ના મળી શકી!! માં ને છેલ્લીવાર મળવું હતું એટલે..!! ખલિલ હાથનો ધક્કો મારી ઉપર મેડી ઉપર જતો રહ્યો.મેડી ઉપર એક બેડરુમ હતો જે ભાઈએ સાફ કરાવ્યો હતો. સારા અને ખલિલ માટે..આખી રાત બધાં માં ને વિંટળાઈને બેસી રહ્યા. શ્વાસ ધીરે ધીરે ચાલતો હતો. બધાં વારા ફરતી માં પાસે દૂધ બક્ષવાવતા હતાં. માફી માંગતાં હતાં. બાળકો પણ નાનીનું માથું ચૂમી જતા હતાં.વાતાવરણ શોકમગ્ન હતું. ખલિલ મેડી ઉપરથી નીચે આવ્યો જ નહી.

બધાં કુરાન શરીફની તિલાવત કરતાં હતાં.અગરબત્તીની ખુશ્બુ કબ્રસ્તાનની યાદ અપાવતી હતી.

થોડીવાર પછી ખલિલ સારાને શોધતો નીચે આવ્યો. સારા કુરાન પઢી રહી હતી.એણે ઈશારાથી સારાને ઉપર આવવા કહ્યું. સારાને થયું કે કોઈ ચીજની જરૂર પડી હશે. કુરાનને ચૂમીને બાજુ પર મૂકી એ ઉપર ગઈ. ખલિલે દરવાજો બંધ કરી દીધો.સારાએ કહ્યું,” ખલિલ, બોલો શું કામ છે? ખલિલ એની એકદમ નજીક આવી ગયો. અને એનાં કુર્તાની નીચેથી હાથ નાખી છાતી સુધી લઈ ગયો. સારાએ એનો હાથ હટાવી દીધો. આમ તો સારા એની આવી ઈચ્છા સામે હમેશા માથું નમાવ્યું હતું. પણ આજ? આવા સમયે? એણે હાથ હટાવી દીધો.સારાએ કહ્યું,” ખલિલ પ્લીઝ આજ નહીં.” ખલિલે ફરી એજ હરકત કરી..સારા ઉદાસ હતી.દિલ બુઝાયેલું હતું.રાત પૂરી થવા આવી હતી. ફજરની તૈયારી હતી.ઘરમાં બધાં થાકી ગયાં છતાં કુરાનનો દૉર ચાલું હતો. બધાં વારા ફરતી વઝુ કરી નમાજ પડી રહ્યા હતાં. માં માટે દુઆ કરી રહ્યા હતાં ત્યારે ખલિલ આવી હરકત કરતો હતો. સારાની આંખમાં આંસું આવી ગયાં. પણ ખલિલ પર વાસનાનું ભૂત સવાર હતું એને ના તો સારાના આંસું દેખાતા હતાં કે ઘરનાની ચહલપહલ!!એણે સારાને નજીક ખેંચી!! કુરતાના બટન ખોલવા લાગ્યો. સારા હાથ જોડીને ઊભી હતી. પણ એની આંખમાં વાસનાનો શેતાન હતો. સારાને એ ઘસડીને પથારી પર લઈ ગયો. ધીરે ધીરે એના કપડાં ઉતારવા લાગ્યો. સારા ગભરાઈ ગયેલી શું કરવું સમજ પડતી ના હતી.ચીસ પાડી શકતી ના હતી. નિર્વસ્ત્ર સારાના દેહને એ નોચતો રહ્યો. ત્યા સુધી એને નોચતો રહ્યો જ્યાં સુધી એની શહવત પૂરી ના થઈ.સારા એક મુડદાની જેમ પથારીમાં પડી રહી.એ બાજુ પર હટી ગયો. સારાની આંખમાંથી ચોધાર આંસું વહી રહ્યા હતાં.એ પથારીમાં પડી હતી. હજું પણ એ નિર્વસ્ત્ર હતી.

એટલામાં નીચેથી નાની બહેન શમાની ચીસ સંભળાઈ,” માં માં માં.” આ ચીસ સારાના હ્ર્દયને વિંધી ગઈ!! માં મૂકીને ચાલી ગઈ!! એ માંડ માંડ પથારીમાંથી ઊભી થઈ..ખલિલ પણ કપડા વગરનો પડ્યો હતો.હવે એને સ્નાન કરવું પડશે કારણકે શરીર સંબંધ પછી ઈસ્લામમાં સ્નાન કરવું જરૂરી છે એ સિવાય નમાજ ના પઢાય, કુરાન ના પઢાય કે મય્યત પાસે ના જવાય!! મેડી ઉપર બાથરુમ ન હતો. સારા રડતાં રડતાં કપડાં પહેરવા લાગી!! નીચે રોકકળ સંભળાતી હતી.માં ચોક્કસ ચાલ્યાં ગયાં!! અરે હું કેવી અભાગી છું ભારત આવી પણ માં ને છેલ્લા સમયે ઝમઝમ પણ પીવડાવી ના શકી!! અરે હું નીચે જઈ ગુસલ શી રીતે કરું? હું શરમથી મરી જઈશ!! બહેનો ભાઈઓ અને જીજાઓને હું શી રીતે મોઢું બતાવીશ? એ લોકો શું સમજશે? ખલિલ ,ખલિલ આજ તો તે મને છોડી દીધી હોત!! આ તારો પ્રેમ છે કે બળાત્કાર? તે આજના દિવસે પણ મને ના છોડી!!અરે મારી માં આ દુનિયા છોડી ગઈ.. પણ તને અસર નથી!!હું શું કરું? શું કરું? આંખ જાણે ચોમાસુ બની ગઈ.એનું આખું શરિર ધ્રુજી રહ્યુ હતું.એ ધીરે ધીરે પગથિયા ઉતરી નીચે આવી. નાની બહેન શમા એને વળગી પડી!! બાજી બાજી માં ચાલ્યાં ગયાં એ છેલ્લે છેલ્લે તમને શોધતાં હતાં તમારે હાથ ઝમઝમ પીવું હતું ..તમે શું કરતાં હતાં? તમે ક્યાં હતાં? સારાએ પછાડી મારી અને છાતી કૂટવા લાગી..શમા એનો હાથ પકડી મય્યત પાસે લઈ જવાની કોશિશ કરતી હતી..એ હાથ છોડાવી બાથરુમમાં ભાગી ગઈ ..બાથરુમનો દરવાજો બંધ કરી શાવર ચાલું કરી દીધો. અંદરથી દિવાલ પર માથાં ભટકાવાનો ક્યાય સુધી અવાજ આવતો રહ્યો. શાવર બંધ થવાનો અવાજ આવ્યો. સારા ધીરેથી બહાર આવી અને માં ના મયાત પાસે ગઈ જેને ભાઈઓ ઉપાડવાની તૈયારીમાં હતાં.બહેનો વારા ફરતી આવી આખરી સલામ કહી રહી હતી..સારાએ પણ આખરી સલામ કર્યા!! એ મેડી પર ગઈ ખલિલ નગ્ન અવસ્થામા સુતો હતો. હજું સુધી એને માં મરી ગયાંનું દુખ ના હતું.એણે એના કપડા લઈને એનાં પર ફેંક્યા અને ઝટકો મારીને ઊઠાડ્યો.

રુક્ષ અવાજમા સારાએ કહ્યું,” માં નું મય્યત ઊઠી રહ્યુ છે.કપડા પહેરો અને એરપોર્ટનો રસ્તો પકડો…મારે તમારી સાથે કોઈ સંબંધ રાખવા નથી. તમારો આજથી આ ઘર પરનો

હક મટી ગયો છે. મારાં બાળકોને ભારત મોક્લી આપશો. અને નહીં આપો તો હું કોર્ટમાં જઈશ!! સ્ત્રીને તમે ફક્ત એક શરિર સમજો છો.પણ એના માં એક આત્મા છે સંવેદના છે લાગણી છે એ તમે સમજતા નથી!!સ્ત્રી ની હા ને હા અને ના ને ના સમજતા શીખો.બની શકે તો જો બીજી સ્ત્રી તમારા જીવનમાં આવે તો એને આ રીતે ટ્રીટ ના કરતાં. મય્યતનો એહતરામ કરશો. મોતનો ખોફ રાખશો.કારણકે મલેકુલ મોતે કોઈ ઘર છોડ્યું નથી એ તમારું ઘર પણ નહીં છોડે!!મોતનો એહતરામ કરતાં શીખો. ખલિલ પોતાની પરિસ્થિતિ સમજી ગયો અને ચૂપચાપ ઘરમાથી નીકળી ગયો!! જેના માટે આટલા દુખ સહન કર્યા એ માણસ એનો કદી ના બની શક્યો!!

 દુનિયાના બોલ સહ્યા જેને કાજે   હવે બોલ અમારા ખમાતા નથી.
એક છત્રી નીચે સમાઈ જનારા … એક છત નીચે સમાતા નથી.

સપના વિજાપુરા

એક છત નીચે સમાતા નથી ! (૧૩) તરુલતા મહેતા

આજે સવારથી  વરસાદ એકધારો  ઝિકાતો (ધોધમાર)   હતો, તડાકા -ભડાકા અને પવનનું જોર  હતું .  બિલ્ડીગની સાઈટ પર છત્રી ઓઢી નીતેશ મજૂરોની રાહ જોતો હતો ત્યાં  મોબાઈલ પર નીતાનો મેસેજ જોયો ‘મારે કામ માટે બહાર જવાનું છે.’

‘મારી રાહ જોજે ‘ તેણે સામે મેસેજ કર્યો .

સવારે એણે નીતાને બે વાર કહ્યું હતું  :ચા તૈયાર છે.’

‘હું જરા બીઝી છું.’  નીતા ઓફિસમાંથી જ બોલી હતી .

એણે ઘરની બહાર નીકળતા ‘બાય ‘ કર્યું પણ નીતા ત્યારે શાવરમાં હતી.

રાત્રે પણ નીતા મોડા સુધી કોપ્મ્યુટર સ્ક્રીનને જોતા   કાગળની ડિઝાઈનો કરવામાં બેડરૂમમાં આવી નહોતી.

‘આ શું એક ઘરમાં રહીએ છીએ પણ બે વાત કરવાની નવરાશ નહિ ?’ તે અકળાયો હતો.

પવનના સપાટામાં તેના હાથમાંની છત્રી ભેગો તે ય જાણે હાલમડોલ થતો હતો,આમે ય રાત્રે નીતાની રાહ જોવામાં તેને સરખી ઉંધ આવી નહોતી .મોસમનો પહેલો વરસાદ …’ચાલ નીતાને બોલવું’ તેને હસવું આવી ગયું ..
ફોનમાં નીતાનો મેસેજ હતો ‘હું ઉતાવળમાં છું ‘.

તે ફોન ખિસ્સામાં મૂકતો હતો ત્યાં પવનમાં છત્રી કાગડો થઈ ઊડી ગઈ.’ઓહ  ગઈ ..’
નીતેશ આમ જ વર્ષો પહેલાં મુંબઈના ગ્રાન્ટરોડ પર ધોધમાર વરસાદમાં છત્રી ઓઢવાના બહાને   નીતાની લગોલગ ચાલતો હતો.એના હાથમાં શોપીંગની બેગો હતી અને નીતા છત્રી ખૂલ્લી રાખી ચાલતી હતી.ત્યાં પવનના ઝપાટામાં છત્રી કાગડો થઈ ઊડી …ત્યારે નીતા ‘લિબાસ ‘ના શોરૂમની ડિઝાઈનર હતી અને નીતેશ કપડાનો શોખીન અમદાવાદથી  ખરીદી માટે આવતો ફાંકડો યુવાન હતો.વરસાદના છાંટાથી હેરાન પરેશાન
બાજુમાં ઉભેલી નીતાએ   છત્રીને પકડવા હાથ લંબાવ્યો..  નીતેશે  હાથને  પોતાના હાથમાં લઈ નીતાને પાસે ખેંચી લીધી તે જ ક્ષણે વાદળનો કડાકો થયો ને વીજળીના  તેજસ્વી લિસોટોમાં ચીપકીને ઊભેલાં તેમણે પરસ્પરની આંખોમાં ભીની ચમક જોઈ .
‘સા’બ   શું કરીએ? ‘સાઈટ પર કામ કરવા આવેલા મજૂરે તેને બોલાવ્યો .
નીતેશે ભીના હાથને  ઝાટકતા  આકાશ તરફ જોયું. તેની નજરમાં સૂનાપણું અને ઉદાસી આવી ગઈ.મજૂર સમજ્યો કામ બગડ્યું તેથી સાબ નારાજ થયા છે. સાઈટ પરથી  મજૂરો  પાછા ગયા.
નીતેશ મલ્ટીસ્ટોરી બિલ્ડીગની સાઈટ પર રેતી ,ઈંટોના ઢગલા વચ્ચે અંદર-બહાર પલળતો બસ એમ જ ખોડેલા થાભલા જેવો ઊભો હતો. વર્ષો પહેલાં મકાનમાલિક નવીનશેઠે ઘરવખરી ભેગા તેને અને મમ્મીને ભાડાના ઘરમાંથી બહાર ઉસેટી દીધાં હતાં. તે વખતે દસ વર્ષનો  છોકરો  ખુન્નસભર્યો ચીખી ઊઠ્યો હતો :’જો જો ને હું દસ માળનું બિલ્ડિગ બનાવીશ.’
‘તારા જેવા ટેણિયા બહુ જોયા .’ શેઠ પાનની પિચકારી મારી કારમાં બેસી ગયા.એ  છોકરો જાણે હજી સમસમીને ત્યાં જ ઊભો હતો.
નીતેશ અટ્ટાહાસ્ય કરતો  દુનિયાને કહેતો હતો ,’જુઓ અમદાવાદમાં  દસ માળના બિલ્ડીગોથી ઠેર ઠેર નીતેશ બિલ્ડરનું નામ ગાજે છે, પણ પેલો ટેણિયો કેમે કર્યો મનમાંથી ખસતો નથી.’
નીતેશ    બને તો નીતા સાથે લન્ચ થાય એમ વિચારતો   ઉતાવળો  ઘર તરફ જવા નીકળ્યો . છેલ્લે ક્યારે તેઓએ  સાથે નિરાંતે લન્ચ કર્યું હતું?નવા ઘરમાં તો ક્યારેય નહિ . હા, બિટ્ટુ નાની હતી ત્યારે નીતા લન્ચ પેક કરી સાઈટ પર અણધારી જ આવી પહોંચતી .નીતેશને મનપસંદ આલુપરોઠા ,ચટણી અને લસ્સી ..પછી એ મૂડમાં આવી કહેતો ,’આજ તો ટેસડો (મઝા ) પડી ગયો.’
એણે અમદાવાદના સેટરલાઇટ  વિસ્તારના વાહનોથી ધમધમતા રોડ પરથી ટર્ન લીધો. એની ભૂરી વોલ્વો કાર   ‘સ્વપ્નિલ’ લક્સ્યુરંસ એપાર્મેન્ટના ગેટ પાસે  આવી એટલે દરવાને દોડીને ગેટ ખોલી સલામ ભરી.
એણે વડોદરાના આર્કિટેક પાસે પ્લાન તૈયાર  કરાવી ‘સ્વપ્નિલ’ દસ માળનું બિલ્ડિગ તૈયાર કર્યું હતું. પ્રોફીટ લેવા બન્ધાતા કબુતરના માળા જેવા બહુમાળી જોઈ નીતેશને ધિક્કાર થતો.માણસની આબરૂ વધે તેવું રહેઠાણ   હોવું જોઈએ.શાહજહાંએ પ્રેમની નિશાની રૂપે તાજમહલની અજાયબી દુનિયાને આપી તેમ તેણે નીતાને કહ્યું હતું : ‘મારા જીવનનું સ્વપ્ન ‘સ્વપ્નિલ ‘ તારા ચરણોમાં ‘.
મોગલશાહી બાલ્કનીઓ અને અવનવી કોતરણીવાળા બારી-બારણાં જોતા જ છક થઈ જવાય ! મોં માગ્યા ભાવે શ્રીમંતોએ ‘સ્વપ્નિલ ‘ના આલિશાન ફ્લૅટ ખરીદી લીધા હતા. દસમો  માળ નીતા -નીતેશનું અતિ વિશાળ નિવાસસ્થાન. ઓપનટેરેસની પાર્ટીઓ થાય, નવરાત્રિના ગરબા અને ધૂળેટીના રંગોની ઝાકમઝોળ અહીં થાય.બિટ્ટુની ટેબલટેનિસની રમતો ને હેપી બર્થડેટથી ગાજતો દસમો માળ !!!
નીતેશે બારણું ખોલી ‘હલો નીતા ‘કહી ચાવીને નીતાએ બનાવેલા સ્ટેન્ડ પર મૂકી .
ઘરની બહારની ડિઝાઇન નીતેશની પણ ઘરમાં પગલૂછણિયાથી માંડી બારીના પડદા ,બેડરૂમનો સેટ ,ચાદરોની પસંદગી એકમાત્ર નીતાની.તેની સજાવટમાં બિટ્ટુ કે નીતેશથી સહેજસાજ આડુંઅવળું થાય તો નીતા આખું ઘર માથે લે . બિટ્ટુનો ‘ટાઈમ આઉટ ‘ નો   ટી.વી.નો ફ્રેડસ . નીતેશ ‘સોરી ‘ કરી બહાર જતો રહે.
શો -રૂમ જેવા  ઘરને જોતાં મહેમાનો અચંબામાં પડતા ,નીતા ગૌરવથી પોતાની સજાવટની ઝીણી ઝીણી વિગતો બતાવતા કદી થાકતી નહિ પણ નીતેશ થાકી જતો.
નીતેશને નીતાના  ઘરમાં  મોકળાશ કે હાશ લાગતી નહિ. કામની વહેંચણીમાં બન્નેના   હાસ્ય અને પ્રેમ વ્હેરાતાં  (કપાતા )   ગયાં . નીતાને માટે ડિઝાઈનનું કોઈ મોડેલ જેવો નીતેશ હતો.   સતત કાતરથી એના પર કાપકૂપ થતી,ટાંકણીઓ ખોસાતી ગમે ત્યારે ડૂચો વાળીને ડસ્ટબીનમાં જઈ પડતો. ખરીદીમાં સાથે ગયાં હોય ત્યારે ય ક્રેડીડ કાર્ડ આપવા અને બેગો ઊંચકવા પૂરતો તેનો ખપ હતો.
ઘરની  કેદમાંથી પેરોલ પર નીતેશનો  સમય બહાર દોડતો હતો .નીતા ઘેરથી ઓન લાઈન બિઝનેસની  કેદમાં સમયને  ખોઈ બેઠી હતી.ચાર હજાર સ્કેરફૂટની છત નીચે તેમની દીકરી બિટ્ટુ મમ્મી -પાપાને ભેગા કરવા એક રૂમમાંથી બીજા રૂમમાં દોડ્યા કરતી.  પતિ-પત્નીના   બહારથી છલકાતા સુખના બહુમાળી બિલ્ડિગનાં ભોંયરામાં દિવાલોને ક્યારે  ભેજ લાગ્યો ?ને ક્યારે હૂંફાળી આત્મિયતાને બદલે ઉધય લાગી ? તેની જાણ થઈ નહીં. કાંઈ ઝઘડા થાય,દલીલો કે બોલાબોલી થાય તો સમાધાન કે સોરી થવાનો મોકો રહે પણ આ તો દિલના તાંતણાની  વાઢકાપ ! લૂણો લાગેલી ભીતમાંથી રોજ રોજ કણ કણ ખરવાનું . ફ્રીઝના પાણીના બાટલાઓમાં ટીપું ટીપું ઝૂરવાનું ને ભરેલા  ભાણે ભૂખને માટે તડપવાનું! નીતા અને નીતેશ  અડધા અંગ વચ્ચોવચની ‘ હું કરું હું કરું ‘ ની કાંટાળી વાડથી રાત -દિવસ ઘવાતા રહ્યાં .

‘હલો હની ,નીતા ‘ ના પડઘા સૂમસામ ઘરમાં અથડાતા હતા . બફારાથી તેના  શ્વાસ ભીંસાતા  હતા . તેણે પંખો ચાલુ કરી સોફામાં બૂટ કાઢવાની તમા કર્યા વિના લંબાવી દીધું.એને ઘડીક જાણે એની પત્ની નીતાનો છણકો સંભળાયો.’સોફો ગંદો થઈ જશે .’ એણે  ચીડમાં  બૂટ કાઢી નાંખ્યા. એને ખબર હતી કે નીતા એનું ધાર્યું કરતી અને કરાવતી. એણે કહ્યું :’નીતા તું આવી બધી  ચિંતા છોડ ,બીજા ચાર નવા સોફા ખરીદીશું. ‘
‘અરે પણ આ સોફા રાજસ્થાન ગયાં ત્યારે મેં ડિઝાઇન આપી બનાવડાવ્યો હતો ,કેટલો એલિગન્ટ લાગે છે ! પેલા સીમાબેન અને પરાગભાઈએ આવો જ બીજો સોફાનો ઓર્ડર આપવા મને કહેલું  પણ  મારી ડિઝાઇન એમ થોડી આપી દેવાય?’
નીતેશને  સોફામાં કરન્ટ લાગ્યો હોય તેમ ઝાટકા સાથે ઊભો થઈ ગયો .બેડરૂમમાં ,ઓફિસમાં ,બિટ્ટુના  રુમમાં બધે રઘવાયો થઈ આંટો મારી આવ્યો. સાવ ખાલી ઘરની બહાર અગાશી પર બેસુમાર પાણીનો માર પડતો હતો. આકાશ ઝનૂન પૂર્વક આખા વર્ષના મોનને તોડી એકધારા શોરથી ગાજતું હતું.. અગાશીમાં રેલ આવી હોય તેમ ખાસ્સું જળબંબાકાર થયું હતું. એણે દોડીને રોડ તરફના પાઈપોના ઢાકણાં ખોલી નાંખ્યા .એ ઠન્ડા પવનમાં દાઢી કકળાવતો ,પલળતો દોડીને બારણા પાસે આવ્યો, નીતુ ટુવાલ લઈને ઊભી હોય તેમ તેણે  હાથ લંબાવ્યો ….. માણસ પલળી જાય …ઠરી જાય ..તેમ ઘર પલળી જઈ ,ઠરી જઈ સિમેન્ટ-રેતીનો એક્સ રે થઈ જાય ???
એણે સવારે  નીતાને   કસ્ટમ-મેડ ડિઝાઇન  કરેલા ડ્રેસના પેકેટ તૈયાર કરવામાં રોકાયેલી જોઈ  હતી.એ રાત્રે મોડે સુધી જાગી હતી ,એ એવું જ કરતી હતી .બિટ્ટુને નાઈટ સ્ટોરી કહી સૂવાડી દેતી પછી નીતેશને ‘ગુડ નાઈટ’ કહી ઓફિસમાં જઈ એના કામમાં ડૂબી જતી.
કાલે રાત્રે એણે નીતેશને બિટ્ટુને સૂવાડવા કહ્યું હતું. બિટ્ટુએ  ખુશ થઈ પાપાનો હાથ પકડ્યો ત્યાં પાપાએ એને ઉંચકી લીધી.પાપા વાર્તા કહે ત્યારે બિટ્ટુ એકને બદલે ચાર વાર્તા સાંભળતી. પછી પાસે સૂતેલા પાપા   ઝોલે ચઢે એટલે એ પાપાને ધીરેધીરે કપાળ પર એની પોચી ,લીસ્સી હથેળીથી થપકીઓ મારી ઉઘાડી દે. ‘મારા પાપા ‘ નીતેશને બિટ્ટુની થપકીઓ મીઠ્ઠી લાગતી ,ડોળ કરી આંખો બન્ધ કરી પડી રહેતો.
બે વાર નીતેશે બાજુના રૂમમાં કામમાં ગળાબૂડ નીતાને સૂવા માટે બોલાવી પણ નીતા એની દુનિયામાં ખોવાયેલી હતી.નીતા ક્રિએટિવ ડ્રેસ ડિઝાઈનર હતી.  રાત્રે કામ કરતી ત્યારે જાણે તેનું સમગ અસ્તિત્વ કાગળ પરની ડિઝાઇન બની જતું .દીવાની જ્યોત જેવા પ્રકાશિત તેના મુખ પર અનેરી આભા પથરાતી. તેના રૂમના  ખૂણામાં પડેલા ફાલતુ કાગળના ડૂચા જેવું ઘર આખું  ,બિટ્ટુ ને નીતેશ …

જગતની કોઈ ચીજ કે આકર્ષણ નીતાને ડોલાવી શકે નહિ !

નીતેશથી  બેડરૂમના કિંગ સાઈઝ બેડની  ડાબીબાજુની ખાલી જગ્યા સહેવાતી નહિ . આમ તો એને  પત્નીનો  કલાકારનો  મિજાજ ગમતો પણ હવે તે   મૂડી અને એકલસુરી  (એકાંતપ્રિય ) રહેતી હતી. નીતેશ માનતો કે પોતાની આવડતથી પેસા કમાઈએ તો જ માનભેર જીવાય .એટલે એણે કુટુંબનો ભાર ઉપાડી લીધો હતો.નીતાને મરજી મુજબ ગમતું કર્યા કરે તેમાં નીતેશ રાજી હતો.તે આર્ટિસ્ટ છે કબૂલ પણ કલાકારના સંવેદનશીલ હૈયામાં પતિ કે  કે સંતાન માટે પ્રેમ હોય કે  નહિ ? નીતા તને મારા માટે ,બિટ્ટુ માટે પ્રેમ છે ? આ સુખ સાહેબી ,બઁગલા ગાડી અરે એક છત નીચે રહેવાનો શું અર્થ છે?
નીતા ભારેલાઅગ્નિ જેવી હતી ! એને શેની અતુપ્તિ હતી? નીતેશની સફળતા અને નામના માટે શું જલન હતી?નીતેશ નીતાના મૌનની દિવાલમાં હાથ પછાડે કે માથા પછાડે .. એક કાંકરી ખરતી નથી.

સવારે  એને ચા -નાસ્તા માટે બોલાવી પણ એ આવી નહિ . ઘણા દિવસથી તે  જોતો હતો કે નીતાનું ચિત્ત ઘરમાં કે બિટ્ટુનું ધ્યાન રાખવામાં ચોંટતું નહોતું.પણ નીતેશ  સમસમીને બેસી રહેતો .કેમ જાણે એની અને નીતા વચ્ચેનો સેતુ તૂટી ગયો હતો.એ એના ધન્ધામાં ઘણું કમાતો હતો પછી નીતાને આ ડ્રેસ બનાવવાની માથાકૂટ કરવાની શું જરૂર?પણ આવું કાંઈ બોલવા જાય તો નીતા રોકડું પરખાવે કે લગ્ન પહેલાં તો બડાશો મારી હતી કે ‘હું કાંઈ પત્નીને  ઘરમાં પૂરી રાખવા માંગતો નથી ,બન્ને વિકસીએ ,ખીલીએ પછી  ‘બહારો ફૂલ બરસાવો ,મેરા મહેબૂબ ….ગાતો હતો.’
બે સિગરેટને ફૂંકી નીતેશે  ડસ્ટબીનમાં નાંખી દીધી.પંખો ચાલુ કરી સ્પ્રે છાંટી રૂમમાં તેણે  બેચેનીથી આંટા માર્યા. બાથરૂમમાં જઈ માઉથવૉશથી કોગળા કર્યા. નીતાને કીસ કરતો હોય તેમ ભીના  હોઠને લંબાવ્યા .આયનામાંના નીતેશને જોઈ સીટી વગાડી,બાવડાંના ગોળાકાર મસલ્સને દબાવતા નીતાને આલિગનમાં ભીંસી લેવા તડપી રહ્યો….ચુંબન ,આલિગન બધું  તેને માટે  દૂ ..રના ભૂતકાળની મસ્તી  હતી .તેને નીતાને કહેવું હતું ‘શું તું ભૂલી ગઈ કે તારો   પ્રેમી પતિ આદિ પુરુષ આદમ છે અને તું વર્જ્ય સફરજન ખાતી ઇવ છે! ચાલ આ વરસાદમાં વરસતા જઈએ !!

‘ક્યાં ગઈ નીતા ? મોટા ઘરનું સુખ નીતેશને બચકાં ભરતું હતું .કયા ઓરડામાં શોધવી? સાદ દઈએ તો ય સાંભળે નહિ ,બે જણા ઘરમાં હોય ત્યાર પણ ફોનના મેસેજથી ..?

સાંજની રસોઈ મહારાજ આવી કરતો ને બાઈ તો સવારથી આવી  સાફસૂફી કરતી પછી નીતાને ક્યાં ઘરમાં કામના ઢસરડા હતા?પણ કોણ જાણે કેમ નીતા ઠરીને બેસતી નહિ કે કીટીપાર્ટી કે પત્તા ક્લબમાં રસ લેતી નહીં,બસ એક જ વાતની ધૂન પોતાનું એક આધુનિક  બુટિક શરૂ કરવું .

નીતા અને નીતેશની પ્રથમ મુલાકાત ‘લિબાસ ‘ના  ફેશન ડિઝાઈનરના શોમાં થઈ હતી.ત્યારે નીતાને  એની બહેનપણી રૂપાએ એક પર્ફેફ્ટ હાઈટ-બોડી ધરાવતા યુવાનની ઓળખાણ આપતા કહેલું:
‘અમદાવાદના  જાણીતા બિલ્ડર નીતેશ  શ્રોફ  ‘.
નવી સ્ટાઇલના કપડાંનો શોખીન નીતેશ  અવારનવાર શોપીંગ માટે આવતો .એને સુડોળ ,નમણી ,સ્માર્ટ નીતા ગમી ગઈ હતી પણ નીતા લગ્નનું  બંધન સ્વીકારવા તૈયાર નહોતી .નીતેશ  જેવા પેસા પાત્ર પતિની પત્ની બની શોભાના ગાંઠિયા જેવી જિંદગી કેમ જીવાય? તેને પોતાની આવડતથી નામ બનાવવું હતું . પણ પછી તો નીતેશના હઠીલા પ્રેમમાં નીતાનું  જીવન નવેસરથી મહેંકી ઊઠ્યું હતું.

નીતેશે   રસોડામાં જોયું તો સવારની ચાની તપેલી ગેસ પર એમ જ પડી હતી.સૂકાયેલી ચાની પત્તીઓને  કચરાપેટીમાં નાંખતા તેનો હાથ ધ્રૂજી ગયો.  ઠરી ગયેલી ચાના કપ ટેબલ પરથી ઉપાડી સિન્કમાં મૂકી પાણીને જવા દીધું ,બધું જ અમથું અમથું …ખાલી ખાલી ..કરતા તેને થાક લાગ્યો.
નાસ્તાની ડીસ પર માખી બ ણબણતી હતી.એને સૂગ આવી ગઈ .ભૂખ મરી  ગઈ.નીતાની હાજરી-ગેરહાજરી બધું  તેને માટે ખાલીપો હતું.

નીતેશે  મોબાઈલ ચેક કર્યો મેસેજ હતો,’બિટ્ટુને સ્કૂલેથી લઈ આવજે ‘

એને આઘાત લાગ્યો ,ગુસ્સોથી શરીર કંપી ઊઠ્યું ,ડાઇનિંગ ટેબલ પર હાથ પછાડી બરાડી ઊઠ્યો ‘તું  શું કહેવા માંગે છે?પૂછ્યાગાછ્યા વગર જતા રહેવાનું? મારી રાહ જોઈ નહિ ?’

ઓરડાની દિવાલો એની છાતીસરસી ધસી આવી હોય તેમ તેને ગૂંગણામણ થતી હતી .’હવે શું કરવું?’

તેણે મેસેજ મૂક્યો ‘ક્યારે પાછી આવીશ ?’

જવાબ આવ્યો ‘ ખબર નથી ‘.

‘બાપ રે .. ત્રણ વાગી ગયા ? બિટ્ટુને લેવા જવાનો ટાઈમ થઈ ગયો ..

વરસાદ ને ટ્રાફિક જોઈ તેણે રિક્ષા જ બોલાવી .ભીડભાડમાં મોટી કાર ચલાવવી ને પાછી પાર્કિગની માથાકૂટ .રિક્ષા ટ્રાફિકના જંગલમાં  ઊભી હતી.નીતેશે રિક્ષાવાળાને ખભે હાથ મૂકી ઉતાવળ કરવા કહ્યું.

‘હું શું કરું સાબ ?તમે ડબલ ભાડું આપો પણ રોડ પર ખસવાની જગ્યા જ નથી.’
*

નીતાએ  આજે પરદેશથી આવેલા ડિઝાઈનર સાથે મીટીંગ ગોઠવી હતી.એ જાણતી હતી કે નીતેશ ગઈ કાલ રાત્રે અને તે પહેલાંની ઘણી રાત્રિઓથી તેનાથી નારાજ હતો.પણ એ શું કરે? બધી વાતોના ખૂલાસા કરે તો  નીતેશ કંટાળે .એને કેમ કરીને સમજાવાય કે પોતાના બિઝનેસમાંથી નવરો પડે ત્યારે નીતાન સંગત શોધે ,ખાવાપીવાના જલસા તેજ ઘડીએ   એણે  કામને પડતું મૂકી દેવાનું?લાઈટની સ્વીચ ચાલુ -બન્ધની રમત તેનાથી નહિ રમાય!!

‘મને તો એકવાર ધૂન ચઢે મારી ડિઝાઇન પૂરી કર્યે જ જંપ વળે.પેસા તું કમાય છે,વધુ પેસાની તમન્ના નથી પણ મારી કલાની કદર થાય તો મને ગમે   ,મારી અંદરની ઝન્ખના મને ચેનથી જીવવા દેતી નથી.મારા મનમાં કોઈ નવો વિચાર આવે એટલે હાથ કાગળ -કાતર માટે તડપે છે.ત્યારે તારો  અને મારો  સમય છેદાય   છે.’

નીતા મહેમાનોની રાહ જોતી હતી. બારીમાંથી રોડ પર છત્રી ઓઢી ચાલતા લોકોમાં એક મોર્ડન યુગલ જતું તેણે જોયું. તેને પોતાના ઓળખીતા લાગ્યાં. ‘એ કોણ ?’ નીતેશ -નીતા ?’ મોબાઈલ પરનો નીતેશનો સંદેશો ‘મારી રાહ જોજે ‘ મોટા અક્ષરોમાં ચારે કોર નીતાને દેખાતો હતો.

કેબીનના બારણા પર ટકોરા થયા.મીટીંગ ચાલતી હતી નીતાને  બિટ્ટુને સ્કૂલેથી લઈ આવતો નીતેશ દેખાય છે.બિટ્ટુ આજે પાપાને જોઈ દોડતી વળગી પડી હશે ,એને પાપા બહુ વહાલા હતા,સ્કૂલની વાતો પાપાને કહેતી ,જીદ કરીને ‘મેકડોનાલ્ડ ‘માં લઈ જતી .આજે બાપ દીકરીને જલસો હશે! નીતા દસમા માળથી નીચે પટકાઈ હોય તેમ બેબાકળી થઈ ગઈ !! અરે હું ક્યાં છું ?

એણે મોબાઈલ પર નીતેશને મેસેજ મૂક્યો :’મારી રાહ જોજે ‘

સરપ્રાઈઝ પાર્ટી-નિરંજન મહેતા

‘અશોક અંકલ, હું મનોજ બોલું છું, રાકેશભાઈનો સન.’

‘ઓ હો, આજે બાપાને બદલે દીકરાએ ફોન કર્યો. ખાસ કારણ હશે.’

‘હા અંકલ, એક ખાસ વાત કરવાની છે. પણ તે તમારે પપ્પાને નથી કરવાની.’

‘એવી તે કેવી વાત છે જે મારે મારા મિત્રથી છૂપાવવાની હોય?’

‘તમે જાણશો એટલે સમજી જશો. આ શનિવારે પપ્પા ૭૫ વર્ષ પૂરા કરે છે એટલે તેમને એક સરપ્રાઈઝ પાર્ટી આપવા વિચાર છે જેમાં તમારા જેવા તેમના ખાસ મિત્રોને બોલાવવા છે. મેં કહ્યું તેમ આ એક સરપ્રાઈઝ પાર્ટી છે એટલે તમે પપ્પાને કશું નહિ કહો. સમય અને સ્થળ હું તમને SMS કરીને મોકલાવીશ. તમે અને કાકી સમયસર આવી જજો.’

‘સરપ્રાઈઝ પાર્ટીનો અર્થ સમજુ છું એટલે હું સાચવી લઈશ.’

‘થેંક્યું અંકલ.’ કહી મનોજે ફોન બંધ કર્યો.

અશોક આ પછી થોડા વિચારમાં પડી ગયો અને પોતાના દોસ્ત સાથેની સ્મૃતિઓને મમળાવતો હતો ત્યાં જ તેનો ફોન રણક્યો. જોયું તો રાકેશનો નંબર દેખાયો. થોડીક નવાઈ સાથે ફોન ઉપાડી કહ્યું, ‘કેટલા સમય બાદ મિત્રની યાદ આવી?’

‘આ વાત તો તને પણ લાગુ પડે છે.’

‘હા યાર, અરસપરસ કઈક એવું જ છે. સંસારચક્રમાં ફસાયેલ અને વ્યસ્તતાને કારને અમસ્તું અમસ્તું ફોન કરવાનું મન નથી થતું. બોલ શા માટે ફોન કર્યો? બધું ઠીક છે ને? તબિયત કેમ છે? ધંધો કેમ ચાલે છે?’

‘તું સવાલનો મારો બંધ કરે તો જવાબ આપુંને? છેલ્લા ત્રણ સવાલનો જવાબ ‘ઠીક’ છે. પણ હું તને આવા સવાલ નહિ કરું કારણ જે કારણે મેં તને ફોન કર્યો છે તે જુદું જ છે. તને મારા મનોજનો ફોન આવ્યો હતો?’

અશોક ચમક્યો. શું જવાબ આપવો તે વિચારવા લાગ્યો ત્યાં સામેથી અવાજ આવ્યો, ‘અરે, સાંભળ્યું કે નહિ?’

‘હા, સાંભળ્યું. પણ હું વિચારતો હતો કે જે બાપા ભાગ્યે જ ફોન કરે તેનાં દીકરાને મને ફોન કરવાનું શું પ્રયોજન હોય?’

‘અરે પ્રયોજન છે. સાંભળ, તને ખબર છે કે આ શનિવારે મારો જન્મદિવસ છે અને ૭૫ વર્ષ પૂરા થાય છે. તે માટે મને લાગે છે કે કઈક રંધાઈ રહ્યું છે.’

‘શું રંધાઈ રહ્યું છે?’ અજાણ્યા બની અશોકે પૂછ્યું.

‘લાગે છે કે તે મારા માટે એક સરપ્રાઈઝ પાર્ટી રાખવાનો છે અને તેમ હોય તો તને જરૂર બોલાવે. એટલે તે જાણવા તને ફોન કર્યો.’

‘ફોન આવ્યો કે નહિ એ અલગ વાત છે કારણ જો સરપ્રાઈઝ પાર્ટી હોય તો હું તને કહું ખરો?’

‘મને એમ કે તને એવો કોઈ ફોન આવ્યો હશે અને તું મિત્રભાવે મને જણાવશે એટલે જાણવા છતાં અજાણ બની તે દિવસે હું આનંદ લઉ અને તેઓને કહી શકું કે મારા માટે કોઈ સરપ્રાઈઝ છે જ નહિ. ચાલ કદાચ અન્યને ખબર હોય તો પૂછી લઉં. બાકી બધું ઠીક છે ને? અલકાભાભીને યાદ આપજે.’

‘હા, બધું નોર્મલ છે. તું પણ  કામિનીભાભીને મારી યાદ આપજે. બાય.’

તરત જ અશોકે મનોજને ફોન કરી આખી વાત જણાવી. સામેથી ચિંતા ન કરતા હું સંભાળી લઈશ એમ જણાવાયું.

——xxxx—–

‘અંકલ, હું સૌરભ બોલું છું, અશોકભાઈનો સન.’

‘આજે વળી દીકરાએ મને યાદ કર્યો શું? હજી અડધા કલાક પહેલા તારા પપ્પા સાથે વાત થઇ. હવે દીકરાને શું કામ પડ્યું?’

‘એવું જ કઈક છે. પણ તમારે તે એકદમ ખાનગી રાખવાનું છે.’

‘કેમ બાપાથી છૂપાવીને કોઈ આડુંઅવળું કરી બેઠો છે?’

‘અરે હોતું હશે? પપ્પાના સંસ્કારો બરાબર પચાવ્યા છે એટલે તે બાબત નચિંત રહેજો.’

‘તો ઠીક. બાકી એવું કાઈ હોય તો હું મારા મિત્રથી તે છુપાવી ન શકું.’

‘અંકલ, તમે જાણો છો કે મારા પપ્પા આ શનિવારે ૭૫ વર્ષ પૂરા કરે છે અને એમને માટે હું એક સરપ્રાઈઝ પાર્ટી રાખવા માંગુ છું જેમાં મારું ફેમીલી અને તમારા બંનેના કોમન ખાસ મિત્રો જ હોય. હું તમને સમય અને સ્થળનો SMS કરીશ એ મુજબ તમે કાકી સાથે ત્યાં પહોંચી જજો. મને ખાતરી છે કે તમે આ વાત પપ્પાને નહિ કરો છતાં ફરી એકવાર યાદ કરાવું છું.’

‘સાલાને યાદ રહેશે કે તેને પણ એક દીકરો મળ્યો હતો જે સીધો નથી. બેટા, તું ચિંતા ન કર. હું સમયસર તારી કાકી સાથે પહોંચી જઈશ.’

‘થેંક્યું અંકલ’ કહી સૌરભે ફોન મૂકી દીધો.

——-xxxxx——-

નિર્ધારિત દિવસે અશોક અલકાને લઈને હોટેલ ‘આંગણ’માં પહોંચ્યો. હજી રાકેશ આવ્યો ન હતો. પણ અન્ય મિત્રો દેખાયા. તેમને મળતા પહેલા અશોક મનોજ પાસે ગયો અને ઓલ વેલ?ની નિશાની કરી. જવાબમાં મનોજે હકારમાં ડોકું ધુણાવ્યું. ત્યારબાદ મિત્રોને મળ્યો ત્યારે તેમણે અશોકને જન્મદિવસની વધાઈ આપી. બધા મિત્રોને અગાઉથી ચેતવ્યા હતા કે આ એક સંયુક્ત સરપ્રાઈઝ પાર્ટી છે, અશોક અને રાકેશ માટે. એટલે કોઈ પણ રીતે પાર્ટીમાં તેમને તેની જાણ ન થાય તેની તકેદારી રાખવા કહ્યું હતું. તેથી સૌએ અશોકને કહ્યું કે તેઓ તેની જેમ રાકેશની પાર્ટીમાં આવ્યા છે.

દસેક મિનિટમાં રાકેશ પણ કામિનીને લઈને આવી ગયો. અશોક અને અન્ય મિત્રોએ તેને પણ મુબારકબાદી આપી. તે જ રીતે રાકેશે પણ અશોકને મુબારકબાદી આપી અને કહ્યું કે તારો દીકરો તો ચાલાક નીકળ્યો. તને આ પાર્ટી આપી તેથી તું જરૂર આશ્ચર્ય પામ્યો હશે નહિ?

હવે ચમકવાનો વારો હતો અશોકનો. તે બોલ્યો, ‘તારી કાઈ ભૂલ થાય છે. આ પાર્ટી મારા જન્મદિવસની ઉજવણીની નથી પણ તારા જન્મદિવસની ઉજવણીની છે. તું કહે છે કે મારો દીકરો ચાલાક છે પણ હકીકતમાં તો તારો દિકરો જ ચાલક છે જેણે તારા માટે આ પાર્ટી ગોઠવી છે.’

‘હોય કાઈ? પૂછ તારા દીકરા સૌરભને. તેણે જ મને ફોન કરી તારા માટે આ સરપ્રાઈઝ પાર્ટી ગોઠવી છે એમ કહ્યું અને અમને બંનેને અહી બોલાવ્યા છે.’

‘તો પૂછ તારા મનોજને. તેણે મને ફોન કરીને તારા માટે આ સરપ્રાઈઝ પાર્ટી ગોઠવી છે એમ કહ્યું અને અમને બંનેને અહી બોલાવ્યા છે.’

‘અરે, અરે, આમ લડો નહિ.’ અલકા બોલી.

‘લડીએ નહિ તો શું કરીએ? પાર્ટી એને માટે યોજી છે અને કહે છે મારા માટે યોજી છે.’ બંને લગભગ સાથે બોલી ઊઠ્યા.

‘ચાલો, શાંત થઇ જાઓ. પાર્ટી બંને માટે છે..’

‘બંને માટે?’ નવાઈ પામતા અશોકે પૂછ્યું.

‘હા, અને તે પણ બે કારણસર.’ મનોજે કહ્યું.

‘બે કારણસર? જન્મદિવસની પાર્ટી તો હવે સમજ્યા પણ બીજું કારણ શું? તે શું છે તેની અમને કોઈ જાણ નથી કે કોઈ ખયાલ નથી.’ રાકેશે કહ્યું.

‘બીજું કારણ તમારી ૬૦ વર્ષની મિત્રતાને માટે.’ કામિની બોલી.

‘હવે અમારી મિત્રતાને ૬૦ વર્ષ પૂરા થયા એવું ક્યાંથી યાદ આવે.’ અશોકે કહ્યું.

‘એટલે જ આ સંયુક્ત પાર્ટી. મિત્રતાનું ઝરણું જે સૂકાઈને પાણીની ધાર બની ગયું છે તેને ફરી ખળખળતું કરવા અને સાથે સાથે બંનેના એક જ દિવસે આવતા જન્મદિવસને ઊજવવા માટે અમારે આમ કરવું પડ્યું.’ સૌરભ બોલ્યો.

આ સાંભળી બંનેને પોતાનું અતીત યાદ આવી ગયું. કોલજમાં સાથે ભણ્યા ત્યારના દિવસો અને મસ્તી તો યાદ આવ્યા પણ ત્યારબાદ થોડો વખત સાથે એક જ કંપનીમાં કામ પણ કર્યું હતું તે યાદ આવી ગયું. પરંતુ સંજોગો અને જવાબદારીઓને કારણે અને સ્થાન બદલને કારણે બંને વચ્ચે જે અંતર પડી ગયું હતું તેને લઈને હવે તો જન્મદિવસની વધાઈઓ આપવાનો શિરસ્તો બની રહ્યો હતો.

‘પણ આ સંયુક્ત પાર્ટીનો વિચાર કોને આવ્યો?’ રાકેશે પૂછ્યું.

‘તમારા દીકરાને. તમારા જન્મદિવસે તમારા માટે સરપ્રાઈઝ પાર્ટી રાખવાનો વિચાર તેને આવ્યો એટલે મને વિશ્વાસમાં લીધી. તે માટે તેણે મને અલકાભાભીને વાત કરવા કહ્યું. જ્યારે મેં અલકાભાભીને ફોન કર્યો ત્યારે તેમણે કહ્યું કે તે દિવસે અશોકનો પણ જન્મદિવસ છે જે હું ભૂલી ગઈ હતી. ન કેવળ આ વાત તેમણે મને કરી પણ સાથે સાથે એ પણ કહ્યું કે બંને મરદોની મિત્રતાને પણ ૬૦ વર્ષ પૂરા થાય છે જે બંનેમાંથી કોઈને યાદ નહિ હોય. શા માટે આપણે આ પ્રસંગ આ બે કારણે સાથે ન ઊજવીએ? મને પણ આ જાણી એક પ્રકારનો રોમાંચ થયો કે બે બે કારણસર સરપ્રાઈઝ પાર્ટીની મજા ઓર જ બની રહેશે. એટલે મેં મનોજને આ વાત કરી તો તે પણ ઉત્સાહિત થઇ ગયો.’ કામિનીએ કહ્યું.’

આગળ મનોજ બોલ્યો, ‘પછી અલકાકાકીએ જ રસ્તો બતાવ્યો કે હું અશોક અંકલને ફોન કરું અને સૌરભ પપ્પાને. અને અમે એક બીજાના પપ્પા સાથે વાત કરી તે જાણતા નથી એમ જ વર્ત્યા. જો કે બાકીનું બધું પ્લાનિંગ અમે સાથે મળીને કર્યું અને તેનું પરિણામ તમારી સમક્ષ છે.’

‘ઓહ, તમે તો અમને બંનેને ભાવવિભોર કરી દીધા.’ રાકેશ અને અશોક બંનેએ એકસાથે કહ્યું.

‘જોયું, કેવી મિત્રતા. એક સાથે જ બોલ્યાને? અને આ મિત્રતા તમે ભૂલી કેમ ગયા? ચાલો હવે કેક કાપશું કે નહિ?’ અલકા બોલી.

ચાલો કહી બંને મિત્રો હાથમાં હાથ નાખી જ્યાં કેક રાખી હતી ત્યાં પહોંચ્યા. જોયું તો એક નહિ પણ બે કેક હતી. બંને મિત્રો સમજ્યા કે બંને માટે અલગ અલગ કેક રાખી હશે. તેમના વિચાર જાણે વાંચ્યા હોય તેમ અલકા બોલી બે કેક છે પણ અલગ અલગ પ્રકારની છે. એક કેક જન્મદિવસની સંયુક્ત ઊજવણી માટે અને બીજી કેક મિત્રતાની સંયુક્ત ઊજવણી માટે. હવે તમે બંને તેને સંયુક્ત રીતે કટ કરો, એક પછી એક.

જ્યારે બંને પહેલી કેક આગળ પહોંચ્યા તો તેના ઉપર બંનેનાં નામ સાથે સામાન્ય રીતે લખાય છે તેમ જન્મદિનની વધાઈનો સંદેશ હતો. પણ બીજી કેક પર જરા અલગથી લખાણ હતું. Celebrating revival of 60 year old stream of friendship.

નિરંજન મહેતા

 

જે ધીમી ધારે પડે છે, એ ઉગાડે છે (૨) પ્રવીણા કડકિઆ

સરસ્વતિ  બાળમંદિર

મંદાને શાળાએ જવાનું ખૂબ ગમે. વર્ગમાં આપેલું  બધું ઘરકામ પુરું કરીને વર્ગની  શિક્ષિકા બહેનને બતાવે તે બધુ કામ બહું હોંશથી કરે.

હવે શાળામાં લોકો બાળકોને ખૂબ સુંદર તૈયાર કરીને મોકલે. મંદાની મા, લીલીબા કામમાંથી નવરા પડે તો આવું ધ્યાન રાખે ને ?  તાજેતરમાં પતિ અકસ્માતમાં ગુમાવ્યા હતા. ઘણી વાર ફરિયાદ આવતી. બને તેટલો પ્રયત્ન લીલીબા કરતાં , તેમની બાંધી મુઠી લાખની હતી. તેમને પૈસાવાળાઓના બાળકો જેવું અપાવવાનું પોષાય તેમ ન હતું.  જેને કારણે મંદાને કોઈ બહેનપણી બનાવતું નહી. પતિ ગયાની કળમાંથી કોઈ પણ સ્ત્રીને નિકળતાં વર્ષો લાગે. આ ઘા જેણે ઝીલ્યો હોય તે જાણે. એ દુઃખની કલ્પના પણ કંપાવનારી હોય છે.

જો કે તેને દુંખ કહી ચોવીસ કલાક રડવું યા નિરાશ થવું એ જરા અતિશયોક્તિ ભર્યું લાગશે. આ જગતે જન્મ ધારણ કર્યો પછી હરએક માનવી એ દિશામાં ડગ માંડી રહ્યો છે. એ જીવનનું સનાતન સત્ય છે. કોઈ વહેલાં કે કોઈ મોડા, દરેક જણે એ અંતિમ સ્થળે પહોંચવાનું છે. તેમાં શોક શો ? એ થોડા વખત પછી સમજાય છે. જ્યારે આભ ટૂટે ત્યારે તે ભાન રહેતું નથી. એક તો લગ્ન પછી બારેક વર્ષે બાળક થયું અને તે ચાર વર્ષનું થાય તે પહેલાં પતિનું અકસ્માતમાં વિદાય થવું.

લીલીબા નરમ ન હતા, એટલે આ ઘા જીરવી ગયા. દીકરીને જોઈ આંતરડી ઠારતાં.  તેને માટે નયનોમાંથી અમી ઝરે.

આજે રડતી રડતી મંદા શાળાએથી આવી.  લીલીબાએ પુછ્યું .’શું થયું બેટા’?

‘બા મને કહે છે તારો યુનિફોર્મ ઈસ્ત્રીવાળો નથી. આમ ચિંથરેહાલ શાળામાં ન અવાય . તારા ચંપલ પણ ટૂટેલા છે. બા, હું કાલથી શાળાએ નહી જાંઉ.’

લીલી  બાએ મનોમન નક્કી કર્યું. ‘આમ જો મારા જેવાની દીકરીનું શાળાવાળા આવી રીતે અપમાન કરે,  તો ગરીબના બાળકોનું શું ? શાળામાંસ્વચ્છ વસ્ત્રો જોઇએ તેને ઇસ્ત્રી કરેલ હોય કે ના હોય તેનાથી ભણવામાં શું ફેર પડે.

પોતાની દીકરીને શાળામાંથી ઉઠાવી લીધી. તેમના સ્વમાનને ઘા પડ્યો હતો. એકલે હાથે બાળકીને મોટી કરતા હતાં. લાખો, તો મકાનનો સ્લેબ નાખતાં પડ્યો અને રામશરણ થયો. માલિક ખૂબ ખંધો હતો. માંડ દસ હજાર રૂપિયા આપ્યા. લીલીબાએ વ્યાજે મૂકી દીધા. જેથી બેઠી આવક થઈ અને મૂડી સચવાઈ. મંદા બાપુને યાદ કરે, લીલીબા શું જવાબ આપે ? ક્યાંથી લાવે મંદાના બાપુ?

તેમનું ઘર સરખું હતું. ત્રણ કમરા અને પાછળ મોટી જગ્યા ખાલી હતી. માથે છાપરું નખાવી દીધું. સરકારમાં જઈને શાળ ચલાવવાની પરવાનગી લીધી. એ તો પેલા શેઠિયાના દિલમાં રામ વસ્યા હતાં તેણે લીલીબાને મદદ કરી. છાપરું બનાવવાના પૈસા આપ્યા. નાની શાળા માટે દસેક ચોકી અને પાથરણા પણ આપ્યા. જાણે લીલીબા પર ઉપકાર ન કરતો હોય. લીલીબાને સંતોષ થયો, શરૂઆતમાં જોઈતી બધી વસ્તુઓની સગવડ થઈ ગઈ.

એક પાટિયું લઈ આવ્યા. પોતે બી.એ. સુધી ભણેલા હતાં. છોકરા આકર્ષવા જે દાખલ થાય તેને પાટી, પેન, પેન્સિલ અને બે નોટબુક મફત આપે. ફી ખૂબ મામુલી રાખી હતી. આજના જમાનામાં ૫૦ રુ, મહિને બહુ ન કહેવાય. છતાં લોકોને વિશ્વાસ બેઠો નહી. માત્ર ૪ બાળકો દાખલ થયા.

એકથી પાંચ ધોરણ સુધીની પરવાનગી મળી હતી. લીલીબા સવારના પહોરમાં પરસાળ વાળીને સાફ કરે. કામના ખૂબ ચોક્કસ. સુંદર અને સુઘડ વર્ગ બનાવ્યો. મંદાને ચિત્રકામ સારું આવડ્તું હતું. તેણે ચાર પાંચ સારા ચિત્રો બનાવ્યા. સાદા પણ ખૂબ આકર્ષક. ભીંતે લગાવ્યા. નામ ખૂબ સુંદર રાખ્યું. ” સરસ્વતિ  બાળમંદિર”. એક ગોખલામાં વિણા વગાડતી સરસ્વતિની મૂર્તિ મૂકી. રોજ મંદા બગિચામાંથી ફૂલ લાવીને ત્યાં મૂકતી. અગરબત્તી જલાવતી જેને કારણે સુંદર પવિત્ર સ્થળ જેવું લાગતું.

એકડે એકથી સો સુધી લખીને ભીંત પર ચિત્ર લગાવ્યું. ક ,કમળનો ક અને એ, ફોર એપલ અંગ્રેજીમાં લખી બીજું ચિત્ર બનાવ્યું. આમ વર્ગ ખૂબ આકર્ષક લાગતો. લીલીબાએ,’ સાદગીમાં સોહામણા ‘ ઉક્તિ સાબિત કરી. સવારના દસ વાગે બાળકો આવે. પહેલા ધોરણમાં ચાર બાળકો હતાં તેમના હસ્તાક્ષર પર લીલીબા ખૂબ ભાર મૂકે. જે ભણાવે તે સહુને આવડવું જોઈએ. બાળકોને ખૂબ મઝા આવતી. આમ ચાર બાળકોથી શરૂ કરેલી શાળામાં બે મહિનાને અંતે ૧૦ બાળકો થયા.

મોટી શાળા વાળાની સામે પડવું એ ખવાનાં ખેલ નહોંતા. આજુઅબાજુવાળને તેઓ કહેતા કે ભણતર હું ઉત્તમ આપીશ અને ફી કિફાયતી રાખીશ એટલે મારા જેવા ટાંચી આવકોવાળા માબાપો ને ખોટા ખર્અચા નહીં,  આજુબાજુવાળા પાડોશીઓ લીલીબાની હિમત જોઈને નવાઈ પામ્યા. તેમના બાળકો મોટા હતાં. તેમને થયું આપણે પણ સારા કામમાં સાથ આપીએ.   વારાફરતી બધા બાળકો માટે રિસેસમાં નાસ્તો લાવતાં. બાળકોને તો મઝા પડી ગઈ. લીલીબાના પ્રેમાળ સ્વભાવનું આ પરિણામ હતું. તેમની આંખમાં પ્રેમના આંસુ વહી રહ્યા.

મહેનત કરવી પડી. ચારેય બાળકો વર્ષે ને અંતે સુંદર પરિણામ લાવ્યા. પેલી શાલા નાં તીચરો જે પહેલા હસતા હતા તેઓને આ પરિણામ થી ઈર્ષા થઈ.. છ બાળકો જે નવા આવ્યા હતાં તેમને લીલીબાએ મહેનત કરવાની સલાહ આપી. પોતાને ત્યાં જ્યારે જરૂર પડે ત્યારે તેમના વાલીઓને આવવાની છૂટ હતી. રજામાં બાળકોને નિત નવું વાંચવાની સલાહ આપી, નવા સત્ર દરમ્યાન જેણે વધારે વાંચ્યું હશે  તેને ઈનામ આપવાનું નક્કી કર્યું. વાંચવાની ટેવ બાળકમાં બાળપણથી હોવી જોઈએ.

પાડોશમાં નવી પરણીને આવેલી સુમનને લીલીબા ખુબ ગમી ગયા.  સુમનનો પતિ સારું કમાતો હતો. ઘરમાં નોકર હતો એટલે બપોરે તે સાવ નવરી હોય. મધ્યમ કદના ગામમાં દૂર નોકરી કરવા ન જવાય. તેણે ખૂબ નમ્રતા પૂર્વક પહેલાં પતિની અને પછી સાસુમાની પરવાનગી લીધી.

‘બા, હું ઘરનું કામ આટોપીને જઈશ. મારો સમય બાળકો સાથે સારી રીતે જશે. આપણા ઘરમાં બપોરે ખાસ કામ હોતું નથી. ‘

સુમનની સાસુ લીલીબાની સખી હતી. સુમને સામે ચાલીને કહ્યું તેનો એને આનંદ હતો. હરખભેર રજા આપી. રજાઓ પૂરી થવાની હતી. નવું સત્ર ચાલુ થવાનું હતું. લીલીબાની બહેનપણી શકુન્તલા, થોડૅ દૂરની શાળામાં પ્રિન્સીપાલ હતી. તેની મદદથી અભ્યાસ ક્રમ અને બાળકોને લગતા કાર્યક્રમો વિષે જાણ્યું. ઉનાળાની રજામાં મંદાને સાથે લઈને લીલીબા જતાં. મંદા પણ બધું સાંભળતી, જેથી માને મદદ કરી શકાય. આમ શાળા ચલાવવાનું વ્યવસ્થિત પણે શીખી લીધું.સ્વચ્છ અને સુઘડ વાતાવરણ અને ભણાવાની વાતો ઉપર મુકાતા જોરને લીધે..”સરસ્વતિ બાળમંદિર”નું નામ થવા માંડ્યું.

ઝાપટુ તો જોર બસ અમથું બતાડે છે
જે ધીમી ધારે પડે છે એ ઉગાડે છે.
– પંકજ મકવાણા

મોટી શાળા માં દેખાવો મોટા હતા પણ સાચુ ભણતર તો સરસ્સુવતી બાળ મંદિરમા અપાતુ હતું.

સુમન ચાર દિવસ પહેલાં આવી. ‘લીલીબા એક વાત કહું’.

‘હા, બોલ બેટા’.

‘લીલીબા મારે તમારી શાળામાં તમને મદદ કરવી છે.’ નોકરી શબ્દ જાણી જોઈને ન બોલી.’

અરે, એ તો ખૂબ સુંદર વાત છે.’ બેટા  બહુ પગાર નહી આપી શકું’.

સુમન નીચે જોઈને બોલી,’હું કોઈ પગાર નહી લંઉ’.

‘બેટા, પગાર તો બહુ આપવો મને પોષાય તેમ નથી પણ જે બની શકશે તે હું તને આપીશ’.

‘સારું લીલીબા’.

આમ સુમનનો સાથ મળ્યો જાણી લીલીબા ખૂબ ખુશ થયા. બસ હવે આડે એક દિવસ હતો. નાનો ઘંટ વગાડીને બધાને એકત્ર કર્યા. પંદર છોકરાઓ નવા પહેલા ધોરણમાં દાખલ થયા હતાં.   બીજા ધોરણમાં ગયા વર્ષના દસ બાળકો હતાં.  પહેલે દિવસે અડધો દિવસ હતો. બધાને એક સાથે બેસાડી રજામાં શું કર્યું તે વિગત જાણી લીલીબા ખુશ થયા. ગયા વર્ષના બાળકો ઉત્સાહ સાથે પોતાની વાતો કરી રહ્યા હતા. સુમન બધાની સાથે પ્રેમથી બોલતી અને તેમને કાંઇ જોઈતું હોય તો આપતી.

આજે પહેલો દિવસ હતો. લીલીબા સહુને ચોખ્ખાઈનો પાઠ ભણાવી રહ્યા. વર્ગનું કામકાજ કાલથી શરૂ થશે. આજે આપણે સારા નગરિક બનવા શું કરવું તે નક્કી કરીએ. જે બાળક હાથ ઉંચો કરે તેને બોલવાનો મોકો મળતો. બાળકો તો ખુશ હતા. આટલા પ્રેમથી કોણ ભણાવે? સાથે સારા નાગરિક બનવાની ભાવના કેળવે. લીલીબા જાણતા, ‘જો આજનું બાળક સાચું શિક્ષણ પામશે તો ભારતનું ભવિષ્ય ઉજ્જવળ બનશે’. બાળકોની સાથે પોતાની દીકરી પણ નજર નીચે કેળવાઈ રહી હતી તેનો સંતોષ હતો. પહેલે દિવસે સહુને બે નોટ અને બે પેન્સિલ આપ્યા. તેઓ જાણતા હતાં, ‘આ વસ્તુ મોંઘી નથી, બાળકને મન તેનું મહત્વ છે’.

જે બાળકોએ રજામાં સહુથી વધારે પુસ્તક વાંચ્યા હતાં તેમને દફત્તર આપ્યા. બીજાઓને બિસ્કિટના પેકેટ.

નવું વર્ષ ચાલુ થઈ ગયું. બાળકોએ વર્ગમાં શિસ્તનું પાલન કરવાનું અને વર્ગ સ્વચ્છ રાખવાનો. ગંદકી લીલીબાને પસંદ ન હતી. બાળકોએ પણ કપડાં સ્વચ્છ પહેરવાના. કોઈ સાધારણ બાળક ફરિયાદ કરે કે ઘરમાં સાબુ નથી તો તેઓ તેને આપતા. આ વર્ષે આજુબાજુ વાળા પાડોશીઓએ મહિનામાં એક વાર બાળકોને સ્વચ્છતાના પાઠ ભણાવવા નહાવનો સાબુ, દાંત સાફ કરવાનું બ્રશ, ટુથ પેસ્ટ, કાંસકો અને કપડા ધોવાનઓ સાબુ આપવાનું નક્કી કર્યું. આમ તેમને લીલીબાને  સહાય કરવાનો સંતોષ પ્રાપ્ત થતો. અભ્યાસક્રમ બરાબર વ્યવસ્થિત શિખવવાનું નક્કી કર્યું હતું. બધા બાળકોની તરક્કી એક સરખી થતી. આ વર્ષે બે ધોરણ હતા એટલે કામનો બોજો વધી ગયો હતો.

વાર તહેવારે ઉજાણી કરાવતા. દરેક જણ પોતાને ત્યાંથી તેમની માતા જે અપે તે લાવતા. લીલીબા મિઠાઈ તેમજ ફરસાણનો બંદોબસ્ત કરતાં. સુમન પણ તેને માટે છૂટથી વસ્તુઓ લાવતી. તેને ખૂબ આનંદ મળતો. સુમનનો પતિ અને સાસુમા  તેને ખુશ જોઇ રાજી થતા.

જો કોઈ વાર લીલીબાની તબિયત નરમ રહેતી ત્યારે સુમન બન્ને વર્ગ સંભાળતી. બાળકો પણ સુમન બહેનનું કહેવું માનતા. આમ સફળતા પૂર્વક ‘સરસ્વતિ  બાળમંદિર’  સુંદર કામગીરી બજાવી રહ્યું હતું.    સમયને તો પાંખો હોય છે. બીજું વર્ષ પણ પુરું થવા આવ્યું. બાળકો ખૂબ સુંદર રીતે ભણી રહ્યા હતાં.  હવે નવો પ્રશ્ન ઉભો થયો. ‘ત્રીજુ ધોરણ’. બીજા ધોરણમાં ભણતા મનોજની મમ્મી ને થયું ,લાવને ‘હું કાંઇ મદદ કરું.’ તેણે લીલીબાને વાત કરી લીલીબાએ તેને પહેલું ધોરણ સોંપ્યું. શિખવાડવાની પધ્ધતિ ખૂબ ચિવટ પૂર્વક બતાવી. ચોથા ધોરણ માટે એ નવા સર રાખ્યા. જેમને શાળાનો અનુભવ હતો. હવે લીલીબાને પગાર આપવો પોષાતો હતો.

આ  વર્ષે રજાઓમાં પાછી પેલી સખીને મળવા ગયા. સરસ રીતે તેને સમજાવી કે ,’દર વર્ષે મારી શાળામાંથી ૪ થું ધોરણ પાસ થાય તેમને તેની શાળામાં દાખલો આપવો. મારા બાળકો સાધારણ કુટુંબના છે , તેઓ ડોનેશન આપી શકે એમ નથી.  શકુન્તલાને સમજાવી વાત ગળે ઉતારી. તેણે જ્યારે હા પાડી ત્યારે લીલીબાનેનો હરખ સમાયો નહી.

આમ સાંકડે માંકડે ચાર વર્ગ સુધીની શાળા તૈયાર થઈ. બાળકો ખૂબ સુંદર શિક્ષણ પામવા લાગ્યા. લીલીબા માનતા કે જો પાયાનું શિક્ષણ અને આદત સારા હશે તો એ બાળક્નું ભવિષ્ય ઉજળું થશે.

તેમની હદ હતી ૬૦ બાળકોની . દરેક વર્ગમાં ૧૫થી વધારે નહી. હવે તો બીજા બે રુમ બાંધ્યા, બાળકોને રમવા માટે નાની જગ્યા હતી. ચિત્રકળાનો વર્ગ ખાસ રાખ્યો. પોતાની દીકરી મંદાને તેનો શોખ હતો. શકુન્તલા બહેન આવનાર બાળકની સભ્યતા જોઈને ખુશ થતા. ભણવામાં પણ તેઓ ખૂબ હોંશિયાર હતા,

આ બધો યશ લીલીબાની ધીરજ અને કાર્ય પ્રત્યેની નિષ્ઠાનું પરિણામ હતું.

 

જેલમના ભૂરા પાણીનો રંગ રાતો (૬) પ્રવીણા કડકિઆ

જેલમ આજે ગાંડીતૂર થઈ હતી. પૂનમનો ચાંદ આકાશમાં પૂર્ણ કળાએ ખિલ્યો હતો. ડો. કૌર અને ડાયેના નાની ફુલશી બાળકીનું જતન કરી રહ્યા હતાં. તેનું નામ રાખ્યું ‘ગુડિયા’ . કોઇ પણ ધર્મને તેમાં વાંધો આવે એવું ન હતું. ડો.કૌલ અને ડાયેનાને તો કોઈ ફરક પડતો ન હતો. આ ગામવાળા આમ સંપીને રહે પણ પોતપોતાની ધાર્મિકતા માટે ખૂબ ચુસ્ત હતાં. ખરું પૂછીએ તો ધર્મની વ્યાખ્યા જ સમજતા નહી. તેમને સમજાવવા એટલે, લોઢાના ચણા ચાવવા બરાબર હતું.  ડો.કૌલ અને ડાયેના બાળકોને સાચું  શિક્ષણ આપવામાં સફળ થયા એ આનંદની વાત હતી. તેઓ મિશનરી હતાં. બાળકોને રાધા અને કાનાની સરસ મજાની વાર્તા કરતાં  કોઈના પર જબરદસ્તી નહી .માત્ર માનવતાનું કાર્ય કરવામાં રચ્યા પચ્યા રહેતાં. મિશનરીઓ હોય ક્રિશ્ચન પણ દિલના ઉદાર અને લાગણી ભરેલાં. સહુને પોતાનો ધર્મ વહાલો હોય.
ફાતિમા, કરણ અને બલવીર નાની ફુલશી બાળાને રમાડતાં. તેમને તે બહુ વહાલી હતી.   એને રમાડવાના બહાના હેઠળ રોજ અંહી મળતાં. આ મિત્રોની ત્રિપુટી એકબીજા સાથે એવી ઘુલમીલ ગઈ હતી કે તેમને ખોટા વિચાર ક્યારેય આવતા નહી.  તેમાં ડો.કૌલ તેમની સાચું શિક્ષણ આપતા. તેથી તો બાળકો અંહી રોજ ગુડિયાને રમાડવાને બહાને આવતાં. ડાયેના તેમને હમેશા બિસ્કિટ આપી ખુશ કરતી.

હવે ગામ નાનું ,તેમા ભણવા માટે પૂરતી વ્યવસ્થા હોય નહી. બધાએ દસમું ધોરણ પાસ કર્યું. રજામાં ખૂબ મઝા કરી. ગુડિયા પણ ત્રણેક વર્ષની થવા આવી હતી. ફાતિમાને તો તેના બાબા ગામની બહાર ભણવા મોકલવાના ન હતા એ ખ્યાલ હતો. કરણ અને બલવીર પાસેના ગામમાં કોલેજ ભણવા જવા માટે તૈયાર થઈ ગયા હતા. બન્નેને હતું કે ફાતિમા વગર મઝા નહી આવે. જેનો કોઈ ઈલાજ ન હતો.

કરણ, ફાતિમા અને બલવીર હવે બાળપણમાંથી નિકળી જુવાનીમાં કદમ મૂકી ચૂક્યા હતાં. તેઓ સરખે સરખી ઉમરના હતા.   ૧૫ વર્ષની ઉમર વટાવી ચૂકેલા દોસ્તો એકબીજાને ખૂબ ચાહતાં. તેમની વચ્ચે ક્યારેય, હું, હિંદુ, શીખ કે મુસલમાન જેવો શબ્દ આવ્યો જ ન હતો. મિત્ર એટલે મિત્ર તેને બીજા કશા સાથે શું લેવાદેવા. મિત્રતાનો ધર્મ  જગતના બધા ધર્મ કરતાં નોખો છે. તેને કોઈ સિમાડા બાંધી શકતા નથી. આ ત્રણે બાળકો સાથે મોટા થયા હતા. તેમની મૈત્રી નિર્દોષ પ્રેમનું સિંચન પામી આજે ફુલીફાલી હતી.

ફાતિમા  કાનાની વાતો સાંભળતી. કરણ અને બલવીર કુરાનની સુંદર વાતો ફાતિમા કરતી ત્યારે મંત્રમુગ્ધ થઈ જતાં. શીખોની ગુરૂવાણી, ગ્રંથસાહેબ અને કબીરના દુહા સાંભળવાની મઝા કરણ અને ફાતિમા લુંટતા. કબીરની વાણી તો ત્રણે સાથે લલકારી ઉઠતાં. આ વર્ષે ઉનાળાની રજામાં પરાક્રમ કરવાનું નક્કી કર્યું.  સહુ પહેલાં બરાબર વિચાર કર્યો. કેવી રીતે તેનો અમલ કરવો તેના પર ગંભિર ચર્ચા વિચારણા કરી. હવે એ ત્રણે બાળકો ન હતાં. જુવાનીમાં કદમ મૂકી ચૂક્યા હતા.

નક્કી કર્યા મુજબ ફાતિમા માટે ચણિયાચોળી અને ઓઢણી કરણ પોતાના ઘરેથી લઈ આવ્યો. લેંઘો અને ઝભ્ભો તો બધા પાસે હોય. આજે  શંકરના  મંદિરમાં  મોટો ઉત્સવ હતો. ફાતિમા ચણિયાચોળી અને ઓઢણીમા લાગે નહી કે મુસલમાન છે. બલવીર શીખ પણ દાઢી અને મુછ વગરનો હિંદુ દેખાતો. ફાતિમાએ સાડીનો છેડો માથે ઓઢ્યો, ત્રણે મંદીરમાં પ્રવેશ્યા. કરણ જે પ્રમાણે કરે તે પ્રમાણે બલવીર અને ફાતિમા કરતાં.

સહુ પ્રથમ શીવ મંદિરમાં પ્રવેશ કર્યો. શંકરના મંદિરમાં અભિષેક કરાવી, નંદીની પૂજા કરવી સહુને ગમ્યું. શંકરની મૂર્તિ આગળ આવી બધાંએ દર્શનનો લહાવો માણ્યો. પાંચેક મિનિટ પછી આરતિ આવી. મંદિરમાં આજની સજાવટ ખૂબ સુંદર હતી. બલવીર અને ફાતિમાને ખૂબ નવાઈ લાગી પણ નિહાળવાનું ગમ્યું. કોઈએ મંદિરમાં રાધા અને કાનાનો ફોટો લગાવ્યો હતો. ફાતિમા તેને એકીટશે નિહાળી રહી.

આપણા ભારત દેશમાં અગણિત મંદિરો અને ધર્મ છે. દરેકની ભવ્યતા અલગ અલગ. ઘણીવાર મનમાં પ્રશ્ન થાય , “શું આ ખરેખર ધરમના મંદિરો છે”?  કે ધર્મને નામે માનવ પોતાની મનપસંદ અભિવ્યક્તિ કરે છે. ખેર એ પ્રશ્ન પર વિચારવાનો અંહી કોઈ ઈરાદો નથી.

મોટા તહેવારને કારણે સહુને પ્રસાદ મળ્યો. પહોંચ્યા જેલમને કાંઠે. તેમની રોજની જગ્યાએ બેસી પ્રસાદની મોજ માણી રહ્યા. ત્રણે જણા પોતાની આ કરામત ઉપર મુસ્તાક હતા. સાંજના મળે ત્યારે બધું વિચાર કરીને ગોઠવતાં. ક્યાં મળવું, કેવી રીતે કોઈની આંખે ચડ્યા વગર ચાલવું.

હવે જવાનું હતું મસ્જીદમાં. શુક્વારનો દિવસ આવી પહોંચ્યો.  મસ્જીદ આવે ત્યારે તેની આમન્યા કઈ રીતે રાખવી ફાતિમાએ શિખવ્યુ હતું.  કરણ અને બલવીરને મસ્જીદમાં જરા વિચિત્ર લાગ્યું પણ બોલ્યા નહી. બધું વાતાવરણ અંદર શાંત હતું. કરણને થયું આ લોકો ભાંગફોડિયા માત્ર મસ્જીદની બહાર છે ! મસ્જીદની બાજુમાં મદરેસા ચાલતી હતી.

ફાતિમા  મદરેસામાં ગઈ. બે દોસ્તોને નમાજ પઢતા શિખવ્યું હતું. બોલતાં ન આવડે તો કાંઇ નહી. ખોટા ખોટાં હોઠ હલાવવાના અને બીજા કરે તેવું કરવાનું.  હાથ ઉંચા કરવાના , ઘુંટણ પર બેસી જમીન પર માથું ટેકવાનું. વિ. વિ.  નક્કી કર્યા પ્રમાણે નમાજ પૂરી થઈ એટલે પેલા બન્ને ભાગ્યા.  ફાતિમાને સમજાવ્યું હતું જમણી બાજુના થાંભલા પાસે રહેજે એટલે બહાર નિકળવાને વખતે અમે તારી નજરે પડીએ.  માથા પર સફેદ રૂમાલ બાંધ્યો હતો. નક્કી કર્યા મુજબ બધી વિધિ પતાવી પાછાં જેલમને કિનારે આવી પહોંચ્યા.

રસ્તામાંથી બલવીરે ગરમા ગરમ પકોડા ખરીદ્યા હતાં, તેની મોજ માણી રહ્યા. હવે નાના ન હતાં, તેથી જેલમમાં ધુબાકા મારવાનું છોડી દીધું હતું. પગ પલાળવા જતા. મોજા પાછા જાય એટલે દોડે અને જેવું નવું મોજુ આવે કે દુમ દબાવીને ભાગે. આવી મસ્તી માણતા ત્રણે રજાના દિવસોને રંગીન બનાવી રહ્યા હતાં. હજુ ચાર દિવસની વાર હતી. ગુરુદ્વારામાં જવાનું હતું. બધું બરાબર નક્કી કર્યું. બલવીર બધાને માટે માથા પર બાંધવાના સરસ મજાના રૂમાલ લઈ આવ્યો. ગુરૂવાણીની ઘણી શિક્ષા તેમને આવડતી હતી.

આજે ગુરૂદ્વારામાં લંગર પણ હતું. ત્રણેય જણાએ નક્કી કર્યું, સાંજનું ખાવાનું ત્યાં ખાઇશું. અંદર પ્રવેશતાં પહેલાં હાથ ધોયા અને નીચી મુંડી રાખીને  અંદર પ્રવેશ્યા. અંદરનું દ્રશ્ય જોઈ કરણ અને ફાતિમાનું દિલ ખુશ થઈ ગયું. વચમાં મોટા ગ્રંથ સાહેબને વિંઝણો વિંઝાઈ રહ્યો હતો. ગુરૂ નાનકની સુંદર મોટી છબી હતી. લોકો શ્રદ્ધા પૂર્વક તેમને નમન કરી ત્યાં ગુરૂવાણી સાંભળવા બેસી જતાં. નાનક અને કબીરવાણી માઈક ઉપરથી સાંભળતા ત્યાં સહુ બેઠા હતાં. દસેક મિનિટ બેઠાં. આંખોના ઈશારાથી લંગરનું જમવાનું જ્યાં પિરસાતું હતું ત્યાં બલવીરની પાછળ ચાલવા માંડ્યું.

બરાબર દબાવીને ખાઈને ટોળી બહાર આવી. સીધી જેલમને કાંઠે પહોંચી.
‘અરે, યાર આજે લંગરમાં ખાવાની મજા આવીગઈ’. કરણભાઈ વદ્યા.
ફાતિમાને તો ખાવાનું ખૂબ ભાવ્યું. ‘બલવીર તેરા ગુરૂદ્વારા બહોત અચ્છા હૈ’.
બલવીર હસતાં હસતાં બોલ્યો, ‘જબ જી ચાહે આના, મૈં લે ચલુંગા’.

આજે બધા છૂટા પડ્યા. રસ્તે ચાલતા ફાતિમા વિચારી રહી. અનુભવ ખૂબ સુંદર હતો. શંકરના મંદીરમાં પૂજા દ્વારા તેને સુંદર લાગણિ અનુભવી હતી. ફાતિમાને જુવાની ખીલી હતી. રાધા અને કાનાની વાતો સાંભળતા તેના દિલમાં અવનવા ભાવ પેદા થાય. તે સમજી ન શકી. ગુરૂદ્વારા પણ અદભૂત હતું. આ શાનો ચમત્કાર છે.

શાળામાં રજા હોય ત્યારે આનંદ આવે. પૂરી થાય ત્યારે વળી પાછું નિયમિત જવાનું. ગામ નાનું દસમા વર્ગ સુધીની શિક્ષા મળે તેવી સુવિધા હતી. કરણ અને બલવીર તો નજીકના શહેરમાં ભણવા જવાના. રફિક અને રઝિયા પાકા મુસલમાન હતા. તેઓ પોતાની બિટિયાને શહેરમા એકલી કોઈ હિસાબે મોકલવા તૈયાર ન હતાં. ઉમર હજુ બાલી હતી એટલે ગામની મદરેસામાં મૂકવાનું નક્કી કર્યું .

‘ફાતિમા બેટા, દસ ચોપડી પઢી, અબ બહોત હો ગયા. પઢના લિખના તુઝે આતા હૈ. શાદી કરકે જાયેગી તો પૈસોંકી ગિનતી ભી આતી હૈ. અબ તુઝે મદરેસામેં જાકર કુરાનકી તાલિમ લેની હૈ.’ યાદ હૈ ના હમ મુસલમાન હૈ.’

ફાતિમા તો અબ્બાનું આવું કહેવું સાંભળી દંગ થઈ ગઈ. એના અબ્બાએ   ક્યારેય આવી રીતે કહ્યું ન હતું. જ્યારથી તેનામાં જવાનીના પુષ્પ ખિલ્યા હતા, ત્યારથી અબ્બાની વાતચીતના ઢંગ તેને બદલાયેલા લાગતાં હતાં. ઘણીવાર એ કરણ અને બલવીર સાથે મોડે સુધી વાતો કરતી હોય કે જેલમના તટ પર રમતી હોય તો અબ્બા તેને કાંઇ ન કહેતાં. પણ અમ્મીજાન પર દમ મારતા.

આજે ગુડિયા સાથે રમતા રમતા સાંજ થઈ ગઈ. પકડા પકડી અને ,આંખે પાટા રમતા હતાં. ગુડિયા રાની નાની હોવાથી ડો.કૌરના બંગલાની આગળના ભાગમાં રમતા હતાં. દાવ માત્ર ત્રણ મોટાઓએ જ આપવાનો. ગુડિયાતો તો,’ દુધપૌંઆ’ કહેવાય. ઢીંગલી ખુબ ખુશ થઈને રમતી હતી. છેલ્લી રમતમાં  કરણ આઉટ થયો . ફાતિમા ખુશ હતી. કરણને ખૂબ ખેંચીને રૂમાલ  બાંધ્યો. ક્યાંયથી પણ ન દેખાય એ ચોક્કસ કર્યું.

ગુડિયાએ કરણને બે વખત ગોળ ફરવાનું કહ્યું. ગુડિયા કહે એટલે બધાએ માનવું પડે.
ડો. કૌલ અને ડાયેના ઓટલા પર હિંચકે ઝુલી રહ્યા હતાં. નિર્દોષ ભાવે રમતા બાળકોને આંગણામાં જોઈ ખુશ થતા. તેઓ પણ વિચારી રહ્યા હતા, હવે પંદર દિવસ રહ્યા. કરણ અને બલવીર આગળ ભણવા શહેરમાં ચાલ્યા જશે. આશા રાખીએ કે ફાતિમા ગુડિયા સાથે રમવા આવે.

રમત ચાલતી હતી. કરણની આંખે રૂમાલ બાંધેલો હતો.  ગોળ ફરીને દિશા ભૂલી ગયો. ગાંડાની જેમ બન્ને બાજુ હાથ પહોળા કરી કોઈને પણ ઝપટમાં લેવાનો પ્રયત્ન કરી રહ્યો હતો. અચાનક ઉંધો ફરીને બે ડગલાં દોડ્યો. ફાતિમાને ભટકાયો અને પડ્યો એના ઉપર. તે નીચે હતો. ફાતિમા ઉપર. કરણ ફાતિમાને   હટાવી ઉભો થવા ગયો. ફાતિમાએ તે ઉભો ન થાય એવો પ્રયત્ન કર્યો. માત્ર ૧૦થી ૧૫ સેકન્ડનું આ કાર્ય બન્નેને હચમચાવી ગયું.

આખરે કરણ ઉભો થયો. રૂમાલ છોડ્યો અને બોલી ઉઠ્યો ,’ફાતિમા હવે તારો વારો’. ગુડિયા તાળી પાડીને નાચવા લાગી. ‘ફાતિમા દીદી, ફાતિમા દીદી આંખે રૂમાલ બંધાવો’.

ફાતિમા પેલા અનુભવેલા સ્પંદનોમાંથી બહાર આવવાનો અસફળ પ્રયત્ન કરી રહી. ધીરેથી બોલી,’બલવીર મેરી આંખો પર રૂમાલ બાંધો ના’. તે કરણને ન કહી શકી. કરણે તે નોંધ કર્યું પણ કાંઇ બોલ્યો નહી. તેને પણ કશું ગમતું થયું હત્તું . એ શું હતું, તે એ જાણતો ન હતો.

પાછા ત્રણે ઘરભેગા થયા. બીજે દિવસે રવીવાર હતો. બને ત્યાં સુધી મિત્રો રવીવારે ભેગા ન થતાં ઘરે પોતાના માતા, પિતા અને નાના ભાઈ તેમજ બહેન સાથે  દિવસ પસાર કરતા. સોમવારે સાંજના જેલમ નદી પર ભેગા થયા. બલવીર તેની માને માટે બે વસ્તુ બજારમાં લેવા ગયો હતો એટલે દસ મિનિટ મોડો આવ્યો.

કરણ અને ફાતિમા બન્ને એકબીજાને એકલા જોઈ ખુશ થયા. ફાતિમા કરણને જોઈ પહેલીવાર શરમાઈ. કરણ કાંઈક સમજ્યો. આમ પણ છોકરાઓ, છોકરીઓ કરતાં આવી બાબતમાં થોડા કાચા હોય છે.
‘કરણ, તે દિવસે તને કેવું લાગ્યું’?
‘ક્યારે ? શાનું’?
અરે પાગલ , ‘હું તારા પર પડી હતી તે’?
હવે કરણને સમઝ પડી, ‘હા ફાતિમા, ગમ્યું હતું’.
‘કરણ મનોમન કેમ તે દિવસથી તું મને મારો કાનો લાગે છે’.
‘આ તું શું બોલે છે’?
‘હા, મારા દિલમાં છે તે કહ્યું’.

ત્યાં સામેથી બલવીર આવતો દેખાયો. બન્નેએ વાત બદલી નાખી.
ત્યાર પછી રોજ મળતાં પણ ફાતિમા જરા શાંત થઈ ગઈ હતી. કરણ તેનું કારણ સમજી ગયો હતો.
‘ફાતિમા, તું બોલતી ક્યોં નહી. હમ જા રહે હૈ. મગર તુઝે મિલને આયા કરેંગે’.
‘ આના તો પડેગા’! કરણ સામે જોઈને બોલી.
આજે શહેર જવાનો દિવસ આવી ગયો. જીપ કરણના આંગણામાં ઉભી હતી. બલવીર હાથલારીમાં પોતાનો સામાન લઈને પાપાની સાથે  આવી પહોંચ્યો. તેની મા રડી રહી હતી  પિતાજીને આનેસે મના કર દિયા . સામાન જીપમાં ચડી ગયો. ત્યાં ફાતિમા દોડતી આવી. ‘બલવીર, મિલને આયા કરના. મુઝે યહાં અચ્છા નહી લગેગા’. કહી રહી હતી બલવીરને આંખો કરણ પર મંડાયેલી હતી. જાણે કાનો ગોકુળ છોડીને મથુરા જઈ રહ્યો હોય અને રાધા તેના વગર ઝુરતી ન હોય!

 

પ્રવીણા કડકિઆ