મનને જીતવાની તારી વાત અને એ દિશામાં પ્રયાણ કરવાની તારી તૈયારી ગમી. સામાન્યતાની જિંદગી તો હર કોઈ જીવે છે. કોઇ કે જિંદગીની કેટલીક સુંદર પરિભાષા આપી છે. અસામાન્યતાની ક્ષણોમાં ગૂંથાયેલી જિંદગી એ જ જિંદગી. જિંદગીની આવી જ થોડી ક્ષણોનો અનુભવ ગયા રવિવારે થયો.
વડોદરાથી ઓફિસના કામે અહીં આવેલા છોકરા સાથે મારી મુલાકાત ગોઠવાઇ હતી. લગ્ન કરીને વડોદરા જવાની વાત હતી તેથી મારે તો ના જ પાડી દેવી છે એ નક્કી હતું. ખેર! પણ જ્યારે એ છોકરો ઘરે આવ્યો ત્યારે એને જોતાં જ કોને ખબર કેમ દિલમાં એક અજબ પ્રકારની લહેરો ઉઠી. પ્રથમવાર જાણે ભીતરમાં કંઈક સળવળાટ થયો. એક આછી નજર એના પર પડી હતી પણ એની સાદગી, એની શ્યામ પણ સુંદર મુખાકૃતિ અને ચહેરા પરની સૌમ્યતા મનને સ્પર્શી ગઈ. ઔપચારિક વાતો માટે અમને બન્ને ને એક રૂમમાં મોકલાયાં. આવી મુલાકાત પૂર્વે પણ અન્ય છોકરાઓ સાથે થઈ હતી પણ આજે થોડો ડરનો અહેસાસ થતો હતો. જો કે આ ડર એણે એક જ પળમાં દૂર કરી નાખ્યો. બેસતાંની સાથે એણે કહ્યું
“જુઓ આ રીતની આ મારી પ્રથમ મુલાકાત છે એટલે આપણે ઔપચારિકતાને બાજુએ મૂકીને મિત્રની જેમ વાત કરીશું. તમને મારા નામ અને કામની તેમજ મારા પરિવારની વિગત ખબર છે. ને મને તમારી વિગત ખબર છે એટલે આપણે બીજી જ વાતો કરીશું. તો શરૂઆત તમારાથી જ કરીએ. તમારે જે પૂછવું હોય તે પૂછો. બીજું કંઈ સમજ ન પડતાં મેં પૂછી લીધું
“તમને શાનો શોખ છે? “
થોડી પળો શાંત રહ્યા પછી એણે કહ્યું” મને જીવવાનો શોખ છે. હા, હું જિંદગીની હરેક પળને જીવવા માંગું છું. મોત આવે ત્યારે મને કોઈ જ અફસોસ ન રહે એવું જીવન જીવવું છે.”
વચ્ચેથી જ મેં અટકાવીને કહ્યું “આ ઉંમરે મૃત્યુનો ડર સારો ન કહેવાય”.
હસીને એણે કહ્યું” મને મૃત્યુનો ડર નથી મારે તો ખૂબ લાંબી જિંદગી જીવવી છે. તમને ખબર છે સમજણા થયાં પછી મારા જન્મ દિવસે મને આશીર્વાદ આપતાં જ્યારે મારી બાએ કહ્યું કે બેટા,સો વર્ષનો થજે ને ખૂબ મોટો માણસ બનજે ત્યારે મેં કહ્યું કે બા, તું બહુ કંજૂસ છે. સો વર્ષની જિંદગી ઓછી નથી. ને પછી તો હર જન્મદિને મારી બા કહેતી કે ખૂબ ખૂબ જીવ ને જીવનમાં ખૂબ આગળ વધ. આ તો મૃત્યુ ગમે ત્યારે આવી શકે અને આવનાર મહેમાનને તો ખુશી ખુશીથી જ વધાવાય એટલે જ હું હર પળ ખુશ રહેવા ચાહું છું. હર પળને માણવા ચાહું છું.”
પછી બીજી જ ક્ષણે એણે મને કહ્યું” તમને મૃત્યુનો ડર નથી એ બહુ સારી વાત છે પણ જિંદગી પ્રત્યેનો તમારો અભિગમ શું છે. “એકદમ તો મને સમજાયું નહીં કે શું જવાબ આપું પણ ત્યાં જ તારી કવિતાની બે પંક્તિ યાદ આવી ગઈ અને મેં કહ્યું –
હર પડાવે, હર વળાંકે નવા સાજ સજે એ જિંદગી
સુખની જેમ દુઃખને પણ હસીને વધાવે એ જિંદગી. “.
તરત જ એણે મને કહ્યું ” બહુ જ સુંદર વિચાર છે. શું આ તમારી રચના છે? “. મેં મારા મનની વાત સમજનાર, મારીબહેનપણી કહો કે બેન કહો એ રીતે તારી ઓળખાણ આપી તારા વિષે થોડીક વાત કરી. મેં એમને પૂછ્યું” તમારો ખાસ મિત્ર કોણ છે? “.
બહુ જ શાંત અને ધીમા સ્વરે તેણે કહ્યું” મિત્રો તોઘણાં છે. કદાચ કોઈ જ દુશ્મન નથી. તો યે મારો ખાસ મિત્ર તોમારી એકલતા છે. હું એકલતાને મન ભરીને માણું છું. ક્યારેક મૌન રહીને મારી સાથે જ ખૂબ વાતો કરૂં છું. તો ક્યારેક નિ:શબ્દ બનીને સર્જનહારની આ સૃષ્ટિને નિહાળ્યા કરૂં છું. તોક્યારેક મારા મનગમતાં ગીતોને ગણગણી લઉં છું. “
એ કંઈ આગળ બોલે તે પહેલાં જ મેં પૂછ્યું ” તમારૂં સહુથી પ્રિય ગીત ક્યું? એક વાર એ ગીત સંભળાવોને? “. જરા પણ સંકોચ વગર એણે કહ્યું” મારો અવાજ કંઈ બહુ સારો નથી. હાં, એટલો બધો ખરાબ પણ નથી. ને તેણે ધીમા અવાજે ગાવા માંડયું–
કુછ પા કર ખોના હે, કુછ ખો કર પાના હે
જીવનકા મતલબ તો આના ઓર જાના હે
દો પલકે જીવનસે એક ઉમ્ર ચુરાની હે
જિંદગી ઓર કુછ ભી નહીં તેરી મેરી કહાની હે.
એનો અવાજ સામાન્ય હતો પણ એણે જે ભાવથી ગાયું તે ભાવ અનન્ય હતો. એણે મને સહુથી વધુ પ્રિય ફિલ્મ વિશે પૂછ્યું ને મેં એક પળના વિલંબ વગર કહી દીધું “આનંદ”. એ ફિલ્મ અંગે મેં ઘણી બધી વાત કરી. શાંતિથી સાંભળ્યા પછીએણે કહ્યું “ખુદ ખુશ રહેવું અને અન્યને ખુશ રાખવા એ પણએક પ્રકારની ઈશ્ચરની પૂજા જ છે.”
લગભગ કલાક સુધી અમારી મુલાકાત ચાલી. છૂટા પડતાં એણે કહ્યું “ભાવિનાગર્ભમાં શું છે એ તો ખબર નથી પણ વર્તમાનમાં એક વધુ મિત્ર ઉમેરાયો છે એટલું તો જરૂરથી કહી શકું. આપની ઈચ્છા હશે તો આવતા રવિવારે વડોદરાથી આવવાનો છું ત્યારે ફરી એકવાર મળવાનું ગમશે. મળવું કે ન મળવું એ નિર્ણય તમારોરહેશે. કંઈ વિચારવાને બદલે, મમ્મી – પપ્પાની સાથે વાત કરવાને બદલે મેં ત્યાં જ કહી દીધું “આવતા રવિવારે હું તમારી રાહ જોઈશ.” મુલાકાતનો સમય નક્કી કરી અમે છૂટા પડ્યાં
એ મુલાકાત પછી, એનાથી છૂટા થયાં પછી ત્રણ દિવસ પસાર થઈ ગયાં છે પણ હજુ મનથી એનાથી છુટી થઈ જ નથી. મનમાં એનાં વિચારો જ રમ્યા કરે છે. કાનમાં સતત એનાં સ્વરનો રણકાર સંભળાય છે. એનો જ ચહેરો આંખો સમક્ષ આવ્યા કરે છે. ખેર! મેં જે વિગત લખી એના પરથી તારા મંતવ્ય દ્વારા તું શું ઉજાસ પાથરે છે એની રાહ જોતાં અહીં જ અટકું છું. હાં, એનું નામ ઉજાસ છે.
“દરેકને પોતાનું એક આકાશ હોય…અને એમાં એ પોતાના મનગમતા રંગ ભરી શકે..તારા મનમાં એમ હોય કે આકાશ ગુલાબી છે તો એ ગુલાબી જ છે..” એક મા ત્યારે પોતાના પાંચ વર્ષના દિકરાને આ વાત સમજાવતી હોય જ્યારે એની દિકરી સીવિયર કમ્બાઇન્ડ ઈમ્યુનોડેફિસિએન્સી જેવી કદાચ અનક્યોરેબેલ બીમારી લઈને જન્મી હોય અને એના નસીબનું આકાશ સાવ ધુંધળુ જ નહીં બેરંગી હોય ત્યારે એમાં માતાનો પોતાના સંતાનોને સાચવી લેવાનો બુલંદ આત્મવિશ્વાસ જ પડઘાય છે.
શોનાલી બોસ નિર્દેશિત ફિલ્મ ‘ધ સ્કાય ઇઝ પિન્ક’ આઇશા ચૌધરીના જીવન અને મૃત્યુની સત્ય ઘટનાને આધારિત, હ્રદય-મનની લાગણીઓને સ્પર્શી જતી ફિલ્મ છે.
અદિતી અને નીરેનના જિન્સમાં એવી કોઈ ખામી છે જેના લીધે એમનું બાળક સીવિયર કમ્બાઇન્ડ ઈમ્યુનોડેફિસિએન્સી લઈને જન્મે જેમાં એનામાં રોગપ્રતિકારક શક્તિનો તદ્દન અભાવ જ હોય અને સાવ નાનકડી બીમારી પણ જાન લેવા બની રહે. આઈશા આ બીમારી લઈને જન્મી છે પણ પહેલા એક દિકરીને આ બીમારીના લીધે ખોઈ ચૂકેલા અદિતી અને નીરેન આઇશાને હવે ખોવા નથી માંગતા. બોનમૅરો…
અમારૂં કુટુંબ એટલે સુખી કુટુંબ. ‘છોટા પરિવાર, સુખી પરિવાર’. કારણ અમે બે અને અમારા બે. તે પણ એક દીકરો અને એક દીકરી એટલે ભયો ભયો. હું પોતે ભણેલી એટલે શિક્ષણનું મહત્વ સમજુ એટલે બંનેને સરખું શિક્ષણ અને સંસ્કાર મળે એની તકેદારી રાખી હતી. તેમાય દીકરી તો વહાલનો દરિયો અને પાછી પારકી થાપણ એટલે તેને લાડ તો લડાવ્યા જ હોય કારણ ઉંમરલાયક થતા ચરક્લી ઉડી જવાની. સમય થતા આ ફરજ પણ પૂરી કરી. અમને એક બીજાની હૂંફ અને સથવારો હતો પણ તેના લગ્ન બાદ તેના અન્ય શહેરમાં જવાથી એક ખાલીપો થઈ ગયો, જાણે શરીરનું એક અંગ વિખૂટું પડી ન ગયું હોય? ભલે ગમે તેટલી માનસિક તૈયારી હોય પણ માનું કોમળ હૃદય એમ થોડી સાંત્વના અનુભવે? એક માના જે વિચારો દિકરીના સાસરે ગયા પછી આવે તેવા વિચારોથી હું પણ બાકાત ન હતી. કેટલાય દિવસો સુધી ઉચાટ રહ્યો હતો કે તે સાસરે સુખી હશે? ત્યાં તે નવા વાતાવરણમાં મૂંઝાઈ તો નહી ગઈ હોય ને? બધા સાથે મનમેળ થાય તેવું ઇચ્છવું પણ સ્વાભાવિક હતું મારા માટે. બહારગામ રહેતી હોય તેને વારેઘડીએ ફોન કરવો તે કદાચ ત્યાના લોકોને અજુગતું તો નહી લાગે વિચારી અચકાતી. છતાં બે-ચાર દિવસે તે કરી લેતી અને થોડોક હાશકારો અનુભવતી. જ્યારે પણ આવે ત્યારે નિરાત ન હોય. આવી શું અને ગઈ શું એવો ઘાટ ઘડાય. આવી છે તો બે-ચાર દિવસ વધુ રોકાઈ જા એમ કહું તો નનૈયો જેને માટે કોઈને કોઈ કારણ આપી દીધું હોય. વળી તેની સાસુના જાપ જપાતા હોય. હવે તો તે જ તેની મમ્મી. એક રીતે સંતોષ થતો કે તે સાસરે ગોઠવાઈ ગઈ છે અને સુખી છે. તો પણ આટલા વર્ષોનો સાથ એમ થોડો અવગણાય? જો કે આ બધું જોઈ મને ઇતિહાસનું પુનરાવર્તન થયું જણાયું કારણ મેં પણ મારા લગ્ન બાદ મારી મા સાથે પણ આમ જ કર્યું હતું ને? મારી સાસુએ મને વહુ તરીકે નહી પણ દીકરી તરીકે જ રાખી હતી અને એટલે મને મારૂં સાસરું સાસરું નહી પણ ઘર જણાયું હતું. આ જ વિચારો મેં મારી દીકરીને સમજાવ્યા હતા અને મને આનંદ હતો કે તે તેને પચાવી શકી અને કોઈ ફરિયાદને સ્થાન આપવા દીધું નથી. દીકરો પણ વધુ અભ્યાસ કરવા વિદેશ ગયો પણ ત્યાં કાયમ રહેવાનો ન હતો. જો કે તેના ગયા બાદ સૂનકારો અનુભવ્યો પણ દીકરીની વિદાયને કારણે આવી સ્થિતિથી ટેવાઈ ગયેલી એટલે અને સમય થતા તે પાછો આવવાનો છે એટલે પણ તેના ગયાનો બહુ અફસોસ ન હતો. તેના ગયા પછી અમે બે એકલા અટૂલા થઈ ગયા. મારા એવણ તો એ ભલા અને એમનું કામ ભલું. મારે હવે પરિસ્થિતિ પ્રમાણે વર્તવું રહ્યું તેની સારી સમજ હતી એટલે અન્ય પ્રવૃત્તિઓ પ્રત્યે મેં ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. આપણે તો રસોઈના, યોગના એવા વર્ગો શરૂ કર્યા અને તેમ કરતાં દિવસ ક્યાં પસાર થઈ જતો તેની પણ જાણ ન રહેતી. વળી ઘરમાં પણ બે જણને કારણે કામ ઓછું રહેતું એટલે તેની પણ કોઈ ચિંતા ન રહેતી. ભણતર પૂરૂં કરી દીકરો પાછો તો આવ્યો પણ પછી લગ્ન થયા એટલે તેમની સ્વતંત્રતા સચવાય સમજી જુદા રહેવાનું નક્કી થયું. શરૂઆતમાં તો માના હાથની રસોઈનો હેવાયો એટલે અવારનવાર આવે પણ જવાબદારી વધી તેમ જ કામકાજનો બોજો પણ વધ્યો એટલે તે પણ ઓછું થઇ ગયું. હવે તો આવનારીના હાથની રસોઈ તેને પ્રિય થઈ ગઈ હતી એટલે મા પાસે જલદી જલદી આવવાનું કોઈ નિમિત્ત પણ ન હતું. પણ હું તો આવી પરિસ્થિતિથી ટેવાઈ ગઈ હતી એટલે બહુ લાગણીશીલ થયા વગર બધું સ્વીકારી લીધું. સંબંધોની પળોજણમાં આવી પરિસ્થિતિમાં ફસાયેલા અન્યોને સહેલાઈથી આપણે સલાહ સૂચન કરતા હોઈએ છીએ પણ સ્વ પર તે વેળા આવે છે ત્યારે તે સ્વીકારતા જરા અઘરૂ થઈ પડે છે. તેમ છતાં મનને વાળી લીધું અને નિર્ણય લીધો કે દીકરા-દીકરીના સંસારમાં કોઈ દખલ ન કરવી કારણ તેઓ મારી યોગ્ય ઉછેરને કારણે પોતાની રીતે જીવવાને સમર્થ છે. તેમનો અને મારો સંગાથ આમ સંપૂર્ણ થઈ ગયો છે. તેમના તરફથી લાગણીના તારની વધુ અપેક્ષા ન રાખતા મારે મારૂ જીવન મારી રીતે જીવવાની શરૂઆત કરવી રહી. ભલે તેઓ દૂર રહે પણ તેમના તરફની મારી હમદર્દી ઓછી નહી થવા દઉં. તેમને આપેલી સ્વતંત્રતા જ મને તેમની નજીક રહેવા દેશે. આ જ તો ખૂબી છે વેગળાપણાની. પ્રેમ કરો પણ વળગણ નહી. આ અપનાવવાથી મારામાં સહનશક્તિ વધી અને જીવન સ્વસ્થ થઈ જીવવા લાગી. જો આ જ સિદ્ધાંત અન્યો માટે પણ અપનાવું તો? અને તે પણ મેં અમલમાં મૂકી દીધું. અન્ય કુટુંબીજનો અને અડોશપડોશમાં રહેતા લોકો સાથે પણ મેં મારૂં વર્તન સકારાત્મક કરી દીધું. તેઓ જેવા છે તેવા સ્વીકારવામાં મને મુશ્કેલી ન પડી અને મારા આ બદલાયેલા વર્તનને કારણે હું તેમની પાસેથી હવે વધુ પ્રેમભર્યું વર્તન પામવા લાગી. મેં તો પ્રભુને પ્રાર્થના પણ કરી કે મને લાગણીશીલ, સહનશીલ અને પ્રેમાળ બનાવી રાખજે જેથી હું અન્યોને મદદરૂપ થઈ રહું અને તેમની મૂંઝવણ લઈને મારી પાસે આવે ત્યારે સ્વસ્થતા અનુભવે અને મને તેમને માટે યોગ્ય સલાહ આપી શકવાની શક્તિ આપે. જો આ અનુભવ અન્ય મહિલાઓ પણ અપનાવે તો તેઓ પોતાના જીવનમાં આવેલા ખાલીપણાનો યોગ્ય સામનો કરી શકશે.નિરંજન મહેતા
મિત્રો પરિસ્થિતિ ને સ્વીકારવાથી મનનું વંટોળ સમી જાય છે.પીડા સામે સઘર્ષ કરીને તેનો પ્રતિકાર કરીને કે નકારીને અંતે તો વેદના જ ઉપજે છે વાત સ્વીકાર કરી ને જીવનને કમળની જેમ ધીરે ધીરે ખીલવવાની છે.જીવનની પ્રત્યેક ક્ષણ મહત્વની છે.તેમ પ્રત્યેક જણ કંઈકને કંઈક આપણને આપે છે. હા તમારી પાસે પણ જો આવી કોઈ વાત કે કોઈ ઘટના હોય તો જરૂર થી મોકલજો હૈયું પણ હળવું થશે.
ગઈ કાલે ‘ચલ, મન જીતવા જઈએ’ ફિલ્મ જોઈ. ફિલ્મ બહુ જ સુંદર હતી. એક જ ઘરમાં ઓછામાં ઓછા ખર્ચે બનેલી આ ફિલ્મ જિંદગીમાં ઘણા બધા પાઠ ભણાવી ગઈ. ફિલ્મ તો તે પણ જોઈ જ હશે. ઘરે આવીને સુતા પહેલાં એ ફિલ્મના વિચાર જ મનમાં રમતા હતાં. અચાનક જ એક કવિતા મનમાં સ્ફૂરી. એ કવિતા અહીં લખું છું.
જઈએ
– – – – – – –
દુનિયા જીતવી સહેલી નથી, ચાલ મનને જીતી લઈએ,
ખુદ સાથેની આ લડત છે, ચાલ નિઃશસ્ત્ર લડતા જઈએ.
અડચણો ને અવરોધો તો, આવ્યા જ કરશે જીવનમાં,
સત્યને શ્રદ્ધાના સથવારે, ચાલ એને ઓળંગતા જઈએ.
સુવાસ મધુરી પુષ્પોની પણ, ખીલ્યા સુધી જ રહેવાની,
સુવાસ નીતિની છોડી જઈ, ચાલ સદા મહેકતા જઈએ.
પ્રલોભનો ની આ દુનિયામાં, અટવાઇ જવાનું સહેલું છે,
ભીતરનો સાદ સુણીને, ચાલ માર્ગ કંડારતા જઈએ.
સુખસાહ્યબીના મૃગજળથી, પ્યાસ ક્યારે નહીં છીપે,
મહિમા ત્યાગનો જાણીને, અમૃતના ઘૂંટ ભરતાં જઈએ.
આજે વિશ્વાસના ઓફિસ ગયા પછી એ કવિતા વિશે થોડું લખવાનું મન થયું પણ પછી થયું તેને આ કવિતા લખું અને લખતાં લખતા જે વિચારો આવે તે સીધા જ ઇ મેઇલ દ્વારા તને પાઠવું.
દુનિયાને જીતવી, આ જગને જીતવું એ સહેલું નથી. ઈતિહાસમાં ડોકિયું કરીશું તો પણ જણાશે કે શસ્ત્રોની લડાઈ દ્વારા કોઈ જ વિશ્વવિજેતા બન્યું નથી. હાં, પણ જેણે મન જીત્યું છે તેણે જગ જીત્યું છે. આમ તો મનને જીતવાની વાત કેટલી બધી આસાન લાગે. પણ જ્યારે એ ચંચળ મનને જીતવા માટે, કાબૂમાં રાખવા માટે, વશમાં કરવા માટે પ્રયત્નો કરીએ ત્યારે જ સમજાય કે આ જીત જરા પણ સહેલી નથી. આ મનને જીતવા માટે આપણે શસ્ત્ર વગર આપણી સાથે જ લડવાનું છે. ભીતરના શત્રુઓને નિઃશસ્ત્ર રીતે હણવાના છે. અહીં હારીને જીતવાનું છે આપણે ક્રોધને ભૂલવાનો છે. માનને છોડવાનું છે. મોહથી દૂર રહેવાનું છે. લોભને ભૂલી જવાનો છે અને બદલામાં પરમ શાંતિને મેળવવાની છે. ટૂંકમાં અહીં ગુમાવીને મેળવવાનું છે પણ એ માટે મનનું રિમોટ કન્ટ્રોલ આપણા હાથમાં જ જોઈએ.
જીત માટેનો આ રસ્તો કંઈ સહેલો નથી. ડગલેને પગલે મુસીબતોનો સામનો કરવો પડે. માર્ગમાં આવતા કંટકોને હળવેથી દબાવીને આગળ ધપવું પડે. અડચણ અને અવરોધોને સત્ય અને શ્રદ્ધાના સથવારે ઓળંગવા પડે. નિતી, નિયમ, આદર્શો અને સિધ્ધાંતોથી જીવન જીવવું પડે. આ બધું કર્યા પછી જે આત્મસંતોષ મળે તે અનન્ય હોય છે. નીતિ અને પ્રામાણિકતાથી પ્રગટેલો પમરાટ ખુદના તેમજ અન્યના જીવનને મહેકથી ભરી દેતો હોય છે. આ પમરાટ મૃત્યુ પછી પણ યાદ સ્વરૂપે સદૈવ પ્રસરતો રહે છે. અલબત્ત એ પહેલાં ઘણાં બધા પ્રલોભનો આપણને આ માર્ગ પરથી પાછા ખેંચવા માટે તૈયાર હોય છે. એક માયાવી દુનિયા એના આકર્ષણથી આપણને અટવાવવા ચાહે છે ને એમાં અટવાઈ જવું બહુ સહેલું છે. લપસવા માટે તો ઢાળ જ કાફી છે પણ ચઢવા માટે તો મજબૂત મનોબળ જોઈએ. આવા સમયે ભીતરનો સાદ અને અંતરાત્માનો અવાજ સાંભળીને આપણે કેડી કંડારવાની હોય છે .આ ભીતરનો સાદ બહુ અનોખો હોય છે. આસપાસના કોલાહલ, કલબલાટ અને શોરબકોર ને ભેદીને સાચી રાહ, સાચી મંજિલેથી આવતા પરમનાં અત્યંત મૃદુ અવાજને તે પારખી શકે છે. જો આપણે તે અવાજને ને અનુસરીએ તો સાચી મંજિલે પહોંચી શકીએ છીએ.
આપણે સુખની સાચી પરિભાષા જ ભૂલી ગયા છીએ. બહુ સાચું કહીએ તો આપણે દુઃખને જ સુખ માની બેઠા છીએ. સુખ એટલે શાંતિની ઊંઘ. તે શાંતિની ઊંઘ ડનલોપની ગાદીમાં અને એસીની ઠંડકમાં પણ આપણને આવતી નથી. જ્યારે દિવસભર પરિશ્રમ કરીને હાથનો તકિયો બનાવીને ખરબચડી ભૂમિ પર સૂઈ જનાર મજૂરને આવી જતી હોય છે. આપણી જરૂરિયાતો વધારે છે એટલે આપણે દુખી છીએ. આપણી જરૂરિયાતોનો કોઈ અંત જ નથી. એ તોમૃગજળની જેમ આપણી પ્યાસ બુઝાવવાને બદલે વધારે છે.જો છોડીને આપણે ખુશ થઈ શકીએ. ત્યાગીને ભોગવી શકીએ. તો જ જીવનનાં સાચા આનંદને પ્રાપ્ત કરી શકીએ. તો જ મનને જીતી શકીએ. એક નાનકડી વાર્તા યાદ આવે છે.
લાખોની દોલત છોડીને, સત્યની શોધમાં નીકળેલા એ સંન્યાસી હતાં. પાસે કોઈ જ સામાન ન હતો. વૃક્ષ પરનાં ફળોથી ઉદર નિર્વાહ કરતાં. વૃક્ષની છાયામાં જ આરામ પણકરતાં અને નિંદર પણ કાઢી લેતાં. જળપાન માટે એક કમંડળસાથે રાખ્યું હતું. સરિતાના જળમાં કમંડળ ડુબાડીને પાણીભરીને પી લેતાં. તે દિવસે પાણી ભરવા એમણે કમંડળ પાણીમાં ડૂબાડ્યું. ત્યાં જ તેમની નજર જીભના લપકારાથીસરિતાનું પાણી પીતી એક બકરી પર ગઈ. બીજી જ સેકંડે તેમણે કમંડળને પાણીમાં વહાવી દીધું અને ખોબામાં પાણી ભરીને પી લીધું. હવે એ સાવ જ હળવા થઈ ગયાં હતાં. જેને ઉંચે ઊડવું છે તેને હળવા તો બનવું જ પડે.
આ લખતાં લખતાં જ વિચાર આવ્યો કે શું આબધી સૂફિયાણી વાતો માત્ર લખવા માટે જ છે. આચરવા માટે નથી? શા માટે ઘણાં બધાં પૈસા કમાઈને પછી જ ભારત પાછાં ફરવું? ધણાં એટલે કેટલાં? એ નક્કી જ નથી અને શું એટલાં કમાઈ લઈશું એટલે સંતોષ થઈ જશે? એ કમાયેલાં અને ભેગાકરેલા પૈસા સદા યે આપણાં જ રહેશે? આજે જ હું વિશ્વાસ સાથે આ અંગે વાત કરીશ. અલબત, નિર્ણય વિશ્વાસ પર જછોડીશ. બાકી એક વાત તો સમજાય છે કે સામાન્યતાનાંવહેણમાં તણાઈને જીંદગી પૂરી કરવી એટલે માત્ર વર્ષોમાં જીવવું. આજથી જ મળતાં ફાજલ સમયમાં કંઈક મનને શાંતિ મળે અને જીવન જીવ્યાનો અહેસાસ થાય એવી પ્રવૃત્તિ કરીશ. તારી વૃક્ષોનાં માવજતની અને ગરીબ બાળકોને ભણાવવાનીપ્રવૃત્તિ સારી રીતે ચાલતી હશે.
ચાલ ત્યારે, જિંદગીમાં વર્ષો નહીં પણ વર્ષોમાં જિંદગી ઉમેરાય એવી ચાહ સાથે અહીં જ અટકું છું.
‘મને એમ કે કેડબરી લઇ
લીધા પછી તે થેંક્યું કહેવા મારી તરફ ફરશે અને કદાચ અંધારાનો લાભ લઇ કિસ પણ કરશે.
પણ એવી કોઈ હરકત પ્રતાપે ન કરી. આશ્ચર્ય પણ થયું અને એક રીતે હળવાશ પણ અનુભવી. કેમ
કે આવેલી તકનો સાધારણ રીતે અન્ય લોકો ઉપયોગ કરે છે તેવું પ્રતાપે ન કર્યું. ‘
અજય બોલ્યો, ‘આવેલી તકનો
લાભ ન લીધો એટલે કાં તો તે બુદ્ધુ છે અને કાં તો તે ડરી ગયો હશે.’
‘પણ આવે સમયે એવું કાંઈક
કરવું જ જોઈએ એમ લખી આપ્યું છે?’
‘આપણા સમાજમાં એક માન્યતા
છે કે સિનેમાની ખૂણાની સીટો કોલેજ જતાં છોકરા છોકરી એટલા માટે લેવાણું પસંદ કરે છે
કે સિનેમા જોવા જવાનું તો બહાનું છે હકીકત તો કોઈ ઓર જ હોય છે. એટલે જ્યારે તું પણ
બધા સાથે ‘સંગમ’ જોવાનું નક્કી કર્યા પછી પણ બહાનું બતાવી ત્યાથી છટકીને ‘વો. કોન
થી’ જોવા જતી રહી તે શું દર્શાવે છે? તારા મનમાં પણ અન્યની જેમ કોઈક અભરખો હશે.’
‘હા, અજય, તારી રીતે તું
સાચો છે પણ મારૂં રૂપમ ટોકીઝમાં જવાનું કારણ તે ન હતું. કોણ જાણે કેમ મને અન્યો
કરતાં પ્રતાપની સંગત વધુ પસંદ હતી પણ તે હું જાહેરમાં કહી શકતી નહીં. કહું પણ કઈ
રીતે? એક તો નાદાન ઉંમર અને વળી તે એક તરફી હોય તો? મારા હિસાબે પ્રતાપે તે દિવસે જે
કર્યું તે તેના ઉચ્ચ ચારિત્ર્યની નિશાની છે. એકવાર ક્યા સંદર્ભમાં તે યાદ નથી પણ
તેણે જ મને કહ્યું હતું કે એકાંત હોય, છોકરો છોકરી એકલા હોય અને આવી તક મળે ત્યારે
સભ્ય છોકરો છોકરીને અડતાં પહેલાં અચકાય અને પછી હાથ પકડે. જો છોકરી વિરોધ ન કરે તો
છોકરો માને કે છોકરી પણ રાજી છે અને તે કદાચ થોડો આગળ પણ વધે. પણ જો છોકરી પ્રથમ
પગલે જ વિરોધ કરે તો છોકરો આગળ ન વધે. આને કોઈ ડર કહેશે પણ હું તેને પરિપક્વતા
કહીશ.’
‘એટલે તે જયારે તેનો હાથ
પકડ્યો ત્યારે તે આગળ ન વધ્યો કે કશું ના પૂછ્યું?’
‘ના, મને લાગે છે કે મેં
તેને માટે જે લાગણી અનુભવી તે લાગણી તેના મનમાં મારા પ્રત્યે નહીં પણ હોય. અને હોય
તો પણ ન દર્શાવી એક ભદ્ર પુરુષ જેવું વર્તન કર્યું છે જે મારા અંતરમાં ઘર કરી ગયું
છે.’
‘જો એમ જ હોય તો હવે
અત્યારે તે શું કામ દુ:ખી થાય છે?’
‘અત્યારે તે કેમ દુ:ખી છે
તેની મને જાણ નથી પણ તે જયારે મારી સાચી પરિસ્થિતિ જાણશે ત્યારે મને લાગે છે કે તે
દુ:ખી થવાને બદલે કદાચ મારા પ્રત્યે લાગણીશીલ પણ બની જાય.’
આ બધી વાતો યાદ આવતા
અજયની આંખો ભીની થઇ ગઈ. શું ખરેખર મારી બહેન નિરાલી પ્રતાપને ચાહે છે? શું તે પોતાની પરિસ્થિતિને કારણે પોતાની લાગણી વ્યક્ત
નથી કરતી? શું પ્રતાપ પણ પહેલા ન અનુભવેલી લાગણી હવે અનુભવે છે અને તેમ હોય તો તે
શું નિરાલીને આવી પરિસ્થિતિમાં પણ સ્વીકારવા તૈયાર થશે? પણ આ બધાનો જવાબ તો તેમને
સાથે ભેગા કરી પૂછાય ત્યારે જ મળે. અને હાલમાં તે શક્ય નથી. વળી નિરાલીના કેન્સરને
લગતા રિપોર્ટ હજી હવે આવવાના છે તે આવ્યા પછી જ જાણી શકાય કે કેન્સર ક્યા તબક્કે
છે. આ રિપોર્ટ આવતા હજી એક બે દિવસ નીકળી જશે ત્યાં સુધી જૈસે થેની જેમ જ વર્તવું
પડશે.
તેની આ વિચારધારામાં
પ્રતાપના અવાજે ભંગ પાડ્યો.
‘શા વિચારમાં ખોવાઈ ગયો
છે, અજય? તું મને કહેતો હતો કે હું ખોવાયેલો ખોવાયેલો રહું છું અને આજે તારી હાલત
મારા જેવી કેમ થઇ?’
‘ના, એમ જ. અતિતમાં સરી
ગયો હતો.”
‘એટલે તારે પણ કોઈ છે જે
તને અતિતમાં ખેંચીને લઇ જઈ શકે છે એમ ને?’
‘ના, દોસ્ત. તું ધારે છે
તેવું કશું નથી. હું તો તારો વિચાર કરતાં કરતાં નિરાલીનો વિચાર કરતો થઇ ગયો.’
‘એમ, એટલે તારી બહેનની
યાદ તારી આંખમાં પાણી લાવી શકે છે. પણ ત્યાં પણ એવી હાલત હશે કે કેમ?’
‘અહી બેઠા તે કેમ ખબર
પડે? પણ છોડ એ બધી વાતો. મને કહે નિરાલીને કેન્સર છે તેમ જાણ્યા પછી તારી મનોદશા
કેવી રહી?’
‘મેં પહેલા પણ કહ્યું
હતું કે કેન્સર હવે કોઈ અસાધ્ય રોગ નથી અને તે ક્યા તબક્કે છે તે પર તેની સારવાર
નિર્ભર રહે છે. હવે તો આપણા ભારતમાં પણ કેન્સર માટે ઘણી સારી હોસ્પિટલો છે અને
દિવસે દિવસે નવી દવાઓ શોધાતી રહી છે. હવે પહેલા જેવું નથી કે કેન્સર એટલે
‘કેન્સલ’. એટલે નિરાલીના હવે પછીના રિપોર્ટ કેવા છે અને તે જોયા પછી ડોક્ટરનું શું
કહેવું છે તેની આપણે રાહ જોવી જોઈએ. ક્યારે આવવાના છે નવા રિપોર્ટ?’
‘નિરાલી કહેતી હતી કે એક
બે દિવસમાં આવી જશે પછી આગળ શું કરવું તે નક્કી કરાશે. તેના પપ્પા એટલે કે મારા
મામા તો ખમતીધર છે એટલે તેમણે તો નિરાલીને અમેરિકા મોકલવાનું નક્કી જ કર્યું છે
અને તેમના ફેમિલી ડોકટર દ્વારા ત્યાના ડોકટર સાથે વાત કરી લીધી છે. હવે નવા
રિપોર્ટ આવે ત્યારબાદ ત્યાના ડોક્ટરની સલાહ લઇ ત્યાં જવાનો કાર્યક્રમ બને.’
‘તારા મામાને કહે જો કેન્સર અહીં જ ઠીક થઇ શકતું
હોય તો નિરાલીને ત્યાં મોકલવાની શું જરૂર છે?’
‘ના, મારાથી તેમને આમ કહી
ન શકાય.’
‘ભલે. ચાલ હવે ક્લાસનો સમય થઇ ગયો છે એટલે રૂમ
પર મળશું.’
પ્રતાપ કરતાં થોડો વહેલો
અજય રૂમ પર પહોંચી ગયો હતો. જાણે તેમના આવવાની રાહ જ જોતા હોય તેમ મીના ને રેણુકા
તેના આવ્યાના દસ મિનિટ બાદ નાસ્તો અને ચા લઇ આવી ગયા
‘તમે લોકો આમ રોજ રોજ ચા
અને નાસ્તો લાવશો તો મને ખોટી આદત પડી જશે. મારૂં તો ઠીક પણ પ્રતાપનું શું થશે
તેની મને જાણ નથી.’
‘તને શું લાગે છે, આ બધું
તારા માટે થઇ રહ્યું છે? તું તો બહાનું છે. મુખ્ય કારણ તો મીનાની પ્રતાપ પ્રત્યેની
લાગણી છે.’ રેણુકાએ કહ્યું.
‘અરે, મીના ગાંડી થઇ ગઈ
છે? આ શું તેની ઉંમર છે પ્રેમ કરવાની? પ્રતાપ પ્રત્યે તે જુદી લાગણી ધરાવે છે પણ
પ્રતાપની તેના તરફ શું લાગણી છે તેનો વિચાર કર્યો?’
‘મેં પણ તેને એમ જ કહ્યું
હતું. પણ આ ઉંમર જ એવી છે કે લાગણીના પૂરમાં તણાય અને પછી પસ્તાય. આવા કિસ્સા તો
અગણિત છે, પણ ના, અમારા મીનાબેનને તો ખાત્રી છે કે પ્રતાપ પણ તેની તરફ ખેચાયો છે.’
‘મોટીબેન, તમે ભલે કાંઈ
પણ કહો પણ મને પ્રતાપની આંખોમાં હવે મારા પ્રત્યે જુદો જ ભાવ દેખાય છે. પહેલે
દિવસે જોયેલો પ્રતાપ અને આજનો પ્રતાપ એ એક બદલાયેલી વ્યક્તિ છે.’
‘પણ તને પ્રતાપે ક્યાં
કશું એવું કહ્યું છે કે એવું વર્તન કર્યું છે કે તું આમ માની બેઠી? તેની નિરાલી
પ્રત્યેની લાગણી હજી પ્રવાહિત છે એમ મને જણાયું છે, ભલે તેને કેન્સર હોય.’
‘એ તો એકવાર મારો અને પ્રતાપનો
સંપર્ક વધતો જશે પછી જો જો ચિત્ર આખું ફેરવાઈ જશે. તેમાંય નિરાલી અમેરિકા જશે એટલે
પરોક્ષ પરિચય કેટલો વખત? થોડો વખત તેની યાદ રહેશે પછી ધીરે ધીરે બધું ભુલાઈ જશે
અને ત્યારે પ્રતાપ માટે મીના હાજર હશે. હું તે દિવસની રાહ જોવા તૈયાર છું.’
ત્યાં જ પ્રતાપ દાખલ થયો.
‘મારી પીઠ પાછળ મારી શું
વાત થઇ રહી છે?’
‘અમે એવા કાયર નથી કે પીઠ
પાછળ વાત કરીએ અને વ્યક્તિ આવે ત્યારે મૂંગા થઇ જઈએ.’ મો મચકોડી મીના બોલી. તેના
આવા હાવભાવ જોઈ બાકીના બધા હસી પડ્યા.
‘ચાલ પ્રતાપ, ચા ગરમ જ
છે. પી લે અને નાસ્તો પણ તૈયાર છે, તારા પ્રિય ખમણ. તારી અને મીનાની વચ્ચે એવું
કેવું સંધાણ થઇ ગયું છે કે તેને તારી પ્રિય વાનગીની વગર કહે જાણ થઇ જાય છે?’
‘મને શું ખબર કે અમારી
વચ્ચે કોઈ સંધાણ છે અને હોય તો કેવી રીતે આ સંધાણ થયું તેની મને જાણ નથી.’
‘પ્રતાપ, એક સ્ત્રી પાસે
છઠ્ઠી ઇન્દ્રિય હોય છે અને તેનો તે સારી રીતે ઉપયોગ કરી શકે છે.’
‘વાહ, છોટી પુડિયા ઓર બડી
બાત.’ પ્રતાપે કહ્યું.
‘અરે પ્રતાપ, આ તો એક
નમૂનો છે. ઘરે તો આનાથી પણ વધુ પોત પ્રકાશે છે.’ રેણુકાએ કહ્યું.
‘તો તો મારે તેનાથી સાવધ
રહેવું પડશે.’
‘રહે, જેટલું સાવધ રહેવાય
એટલું રહે પણ અંતે તો ધાર્યું ધણીનું જ થાય છે.’
પ્રાતાપને લાગ્યું કે
ગાડી આડે પાટે ચઢી ગઈ છે એટલે વાતને બદલવા તે ન જાણતો હોય તેમ બોલ્યો. ‘અજય,
નિરાલીના નવા રિપોર્ટ ક્યારે આવવાના છે?’
અજય પણ સમજી ગયો એટલે
કહ્યું કે એક બે દિવસમાં આવશે અને ત્યાર બાદ મારા મામા આગળનો નિર્ણય લેશે.
હળવા વાતાવરણમાં બધા છૂટા પડ્યા. નિરાલી સાથે વાત થઈ તેને કારણે પ્રતાપ ને દિલમાં રાહત થઈ. નિરાલીએ આ વાત કેટલી સહજતાથી સ્વિકારી હતી. પ્રતાપના માનવામાં પણ ન આવ્યું. પ્રતાપ હવે મનમાં ઘડા લાડવા ઘડવા માંડ્યો.
“શું ખરેખર નિરાલી આ વાતથી વિચલિત નથી થઈ “?
”
પ્રતાપ, તું તારા પોતાના ભાવ દર્શાવવામાં સફળ ન થયો” !
“મીના, સાથે વળી આ નવું તૂત શું ઉત્પન્ન થયું “?
પ્રતાપ લાગણિશીલ હતો કે પછી લાગણિ શૂન્ય ? સમજ ન પડી ! મીનાની વાત પર અત્યારે વિચાર કરવાનૉ તેનો ઈરાદો જરાય ન હતો. એ તો અત્યારે નિરાલીને , જો બની શકે તો ઉડીને મળવા જવા તલપાપડ હતો. ગોધરા અને અંકલેશ્વર આમ તો કાંઈ બહુ દૂર ન હતા. પણ કોલેજના ચાલુ દિવસો દરમ્યાન જવું હિતાવહ ન હતું. કોલેજ પત્યા પછી નિકળે તો અંકલેશ્વર પહોંચતા રાત પડી જાય. એવા સમયે નિરાલીને મળવાનું શક્ય ન બને.
રહી રહીને ,પ્રતાપને નિરાલીની આંખના ખૂણે આવી બેઠેલા આંસુ દેખાયા !
હજુ તેની ઉમર શું હતી ? આ પ્યારનું પ્રકરણ એક તરફી લાગ્યું. જેમાં ૫૦ ટકા સંમતિ છે . બાકીના ૫૦ ટકાની કોઈ ખાત્રી નથી ! નિરાલી ભલે નાની હોવાનો દાવો કરે પણ મનમાં સમજતી હતી. એમાં વળી આ ‘કેન્સર’નો ફણગો ફૂટ્યો એ અણધાર્યો હતો ! આંચકો આપે એવો હતો ! ભલભલાને ધ્રુજાવે તેવો હતો !
છતાં જ્યારે પ્રતાપ સાથે ફોન ઉપર વાત કરી ત્યારે તે કેટલી સહજતાથી વાત કરી રહી હતી. જાણે થોડો તાવ અને શરદી ન હોય ? પ્રતાપ થાપ ખાઈ ગયો ! નિરાલી પોતાના અંતરના ભાવ છુપાવવામાં સફળ થઈ એવું તેને લાગ્યું . પ્રતાપ આમ નિરાલીને ખાસ ઓળખતો ન હતો. થોડો ઘણો પરિચય હતો પણ તે પૂરતો હતો. ‘વો કૌન થી, સિનેમામાં બાજુમાં આવીને બેસી ગયેલી નિરાલી યાદ આવી ગઈ.
‘હા, પ્રતાપ મનમાંને મનમાં તેને ખૂબ ચાહતો, વખત આવે જણાવતો પણ ખરો’. નિરાલીના દિલની વાત જાણવી મુશ્કેલ હતી. રાતભર નિરાલીના વિચારમાં ગરકાવ હતો. આખી રાત એક ઝપકી પણ તેને આવી ન હતી. એ તો સારું હતું કે અજયે પોતાની બહેન સાથે વાત કરાવી. આખી રાત નિરાલીનો અવાજ તેના કાનમાં ઘુમરાયા કરતો હતો.
કેન્સર પ્રત્યેનું તેનું વલણ પ્રતાપને જરા પણ જચ્યું નહી. વિજ્ઞાને ભલેને ગમે તેટલી તરક્કી કરી હોય જો કેન્સર શરૂઆતના તબક્કામાં પકડાઈ જાય તો તેનો ઈલાજ થઈ શકે. નિરાલીને કયા ‘તબક્કામાં ‘ છે તેની પ્રતાપને જાણ ન હતી. જો કે અમેરિકા જવાની અને કેન્સરની ઉત્તમ હોસ્પિટલ , એમ. ડી. એન્ડરસનમાં સારવાર પામવાની તેથી તેને હૈયે સંતોષ હતો.
કોલેજમાં ગયા અને અજય સાથે પાછી નિરાલીની વાત નિકળી.
એને કહેજે પ્રતાપ કહે છે, ‘તું ગાંડી છે’. નિરાલી માટેના હ્રદયના ભાવ એના મુખેથી સરી પડ્યા.
અજય ‘ગાંડી’ શબ્દ પોતાની બહેન માટે નિકળ્યો એટલે નારાજ થયો. પ્રતાપના દિલની ભાવના ને તે ન જોઈ શક્યો !
તરત જ દ્બૃઢતાથી બોલ્યો,’હું મારી બહેનને એવું કહી, નીચી નહી પાડું’ !
પ્રતાપ ભલે નિરાલીની લાગણિથી અનજાણ હોય, અજય માનતો હતો કે નિરાલીના દિલમાં પ્રતાપ માટે કુણી લાગણિના અંકૂર ફુટી ચૂક્યા છે. નિરાલી કબૂલ નહોતી કરતી. તેનું વર્તન અને તેની આંખમાંથી વરસતો પ્યાર અજયે નોંધ્યો હતો. અજય જ્યારે પણ ઘરે જતો ત્યારે નિરાલીનો સંગ માણતો. એને બહેન ખૂબ વહાલી હતી. ભલે એ ફોઈબાની દીકરી હતી પણ બન્નેનું બાળપણ સાથે ગુજર્યું હતું. નિરાલી અજયની આગળ પણ પોતાનું દિલ ખોલતી નહી.
એકવાર રવીવારે બપોરે જમીને અજય આડો પડ્યો હતો, ત્યારે તેના કાને ગુનગુનાતી નિરાલીના શબ્દો અથડાયા.
“छोड कर तेरे प्यारका दामन ,ये बतादे हम किधर जाए?’
અત્યાર સુધી છાની રાખેલી આ વાત આખરે અજયે પ્રતાપને જણાવી. પ્રતાપ ચોંક્યો પણ મુખની રેખા બદલાવા ન દીધી. અજય પાસેથી આ વાત જાણી પ્રતાપ ના દિલમાં ‘લડ્ડુ ફુટ્યા”. એનો જીવ આજે જરા પણ વર્ગમાં લાગ્યો નહી. ક્યારે આજનો દિવસ પૂરો થાય અને એ બધાથી દૂર એકલો કોઈ સુંદર રમણિય સ્થળે બેસે અને નિરાલી સાથે મનમાં વાર્તાલાપ કરે !
નિરાલી કાગળમાં ભલે ખુલ્લા દિલે કબૂલ કરતાં શરમાય પણ પ્રતાપ,બે લીટીની વચ્ચે નો સંદેશો વાંચી શકતો હતો. કાલે ફોન ઉપર પણ ‘ઝાંસીની રાણીની ‘ જેમ બોલી હતી. એના અવાજની વચ્ચેનો રણકાર, પ્રતાપના દિલને અડી ગયો હતો.
‘આ દુનિયામાં બધાએ એટલા જ શ્વાસ લેવાના છે, જેટલા એમના ભાગ્યમાં હોય !’ આ વાક્ય કોઈ વડીલ, બુઝર્ગ કે ઘરડી વ્યક્તિ બોલે તે સમજી શકાય. જેમણે જીવનનો સંપૂર્ણ અનુભવ લીધો છે, જુવનીનું ગાંડપણ માણ્યું છે. બાળકોને પ્રેમથી ઉછેર્યા છે. જીવનમાં મૂડી (પૈસા) ભેગા કરી કુટુંબની સલામતી માટે નિર્ભય બની ચૂક્યા છે.
આવું વાક્ય જ્યારે,નિરાલીના મુખેથી સર્યું, ત્યારે પ્રતાપના દિલમાં કોઈએ તપાવેલું સીસુ રેડ્યું હોય એવો અનુભવ થયો હતો. બધા મિત્રોની હાજરીમાં પોતાના દિલના ભાવ વ્યક્ત કરવા ન હતા. નિરાલીના નયનોમાં તગતગતાં આંસુવાળું દૃશ્ય તેની નજર સમક્ષથી ખસતું ન હતું.
સોળ કે સત્તરની નિરાલી અને અઢાર વર્ષનો પ્રતાપ. આ ઉમરે ફૂટેલી પ્યારની સરવાણીની મજા કાંઈ ઔર હોય છે. પ્રેમ કાંઈ પૂછીને થતો નથી ! જ્યારે ખબર પડે છે, ત્યારે જુવાન હૈયાનો તેના પર કોઈ કાબૂ પણ રહેતો નથી.આ તો છે ને ‘ઘાયલકી ગતિ ઘાયલ જાણે’. નિરાલીને છાતીનું કેંસર અને તે પણ છેલ્લા સ્ટેજમાં ! અમેરિકાની સારામાં સારી હોસ્પિટલ, જ્યાં આખી દુનિયાના દરદીઓ આવે છે. નિરાલીનું ઓપરેશન થઈ જશે અને હસતી કૂદતી પાછી ભારત આવી જશે. એવું સુંદર દૃશ્ય નિહાળી પ્રતાપના મુખ પર ચમક આવી.
અજયે જ્યારે નિરાલીને ગાતાં સાંભળી ગયો હતો, ત્યારથી તેના મનમાં આશંકા હતી. ઠોસ સબૂત વગર તે વાતને વધારવા માંગતો નહી. નિરાલી પાસે આવ્યો અને કહે ,’બેના કોની યાદમાં આ ગીત ગવાય છે” ?
નિરાલી શરમાઈ ગઈ. પોતાના ભાઈને જવાબ ન આપી શકી. અજય એમ વાત પડતી મૂકે તેવો ન હતો. નિરાલીનો પીછો ન છોડ્યો. આખરે નિરાલીએ કહ્યું , ‘આપણે સાંજે તળાવે ફરવા જઈશું ત્યારે વાત કરીશ ‘.
અજય સાંજ પડવાની રાહ જોઈ રહ્યો. આજે એને થયું આ દિવસ કેમ આટલો ધીરો ચાલે છે. નિરાલીના મુખેથી તેને બધી વાત સાંભળવી હતી. અજયને નિરાલી બહેન થાય અને પ્રતાપ મિત્ર. પ્રતાપ જરા ચેતીને ચાલતો કારણ અજય તેની બહેનનો રખેવાળ હતો. પોતાનાથી કોઈ ભૂલ ન થઈ જાય તેથી સાવધાની પૂર્વક વર્તન કરતો. આખરે સાંજ પડી નિરાલી અને અજય તળાવ તરફ ચાલવા લાગ્યા.
નિરાલીના મનમાં કેવી રીતે વાત ચાલુ કરવી, તેના વિચારોનું તુમુલ યુદ્ધ ચાલી રહ્યું હતું. નિરાલી પોતાની વાત સ્પષ્ટતા પૂર્વક જણાવી શકે તેવી હતી. આ મામલો જરા નાજુક હતો એટલે સાવધાની વર્તવી આવશ્યક જણાઈ. હમેશા પોતાની જાત સાથે વાત કરવા ટેવાયેલી નિરાલી આજે પોતાનું હ્રદય ભાઇ પાસે ખોલતા અચકાતી હતી. આખરે હતી એટલી બધી હિમત એકઠી કરી વાત શરૂ કરી.
અજય તને યાદ છે, રાજકપૂર ,વૈજયંતિમાલા અને રાજેન્દ્રકુમારનું ‘સંગમ’ સિનેમા આવ્યું ત્યારે આપણા ગામમાં કેટલી ધમાલ મચી હતી. કેટલી મહેનત પછી એ સિનેમાની ટિકિટ મળી હતી. અમે ૨૦ જણા સાથે એ સિનેમા જોવા ગયા હતા. સિનેમા જોવા ગયા ત્યારે બધાએ નક્કી કર્યું સુંદર નાસ્તાપાણીની સગવડ કરવી. આરામથી સિનેમા માણવાનો સહુનો એકમતે વિચાર હતો. અરે તે વખતે એ સિનેમા ગૃહ પણ નવું થયું હતું . બધાના હૈયે ઉમંગ માતો ન હતો. ક્યારે શાળા ખતમ થાય અને બધા સાથે ભાગીએ એ નવા સિનેમા ગૃહમાં.
પ્રતાપ પણ ખૂબ ઉત્સુક હતો. તેના મુખ પર કોઈ અનેરો આનંદ હતો જે છૂપો રહી શકતો ન હતો. નિરાલી મનમાં વિચારી રહી એવી રીતે અંદર જઈશું કે ‘મને બરાબર પ્રતાપની બાજુમાં બેસવાની જગ્યા મળે’ ! એના મનનો ઉમંગ માતો ન હતો.
માનવી હમેશા એમ જ માને છે કે,’તેને બધી ખબર છે, બીજાના મનમાં શું ચાલે છે ‘ !
પામર માનવી કંઈ કંઇ ઘડા લાડવા ઘડે છે . અંતે તેને સરિયામ નિષ્ફળતા સાંપડે છે. આજે પણ કંઈક એવું જ પરિણામ આવ્યું. નિરાલી બધાની સાથે સિનેમા ગૃહ પર આવી . તેની આંખો પ્રતાપને શોધી રહી હતી. હવે પતાપ કેમ બધામાં દેખાયો નહી ? તે જાણવાને આતુર હતી.
કોને પૂછાય ?
જો પૂછે તો પોતાની ચોરી પકડાઈ જાય !
અચાનક એના કાને સંવાદ પડ્યો, ” પેલો પ્રતાપ આપણી સાથેટિકિટ લીધી તેના પૈસા વેડફ્યા અને એકેલો એકેલો ,’વો કૌન થી ?” જોવા પહોંચી ગયો. ખબર નહી એને ‘સાધના’માં બહુ રસ પડ્યો હોય એમ લાગે છે. જ્યારે પણ સિનેમાની વાત આવે ત્યારે છોકરાઓને ,’હિરોઈન’માં અને છોકરીઓને ‘હિરો’માં વધારે રસ હોય!
નિરાલી ખુબ ખુશ થઈ. આખરે વગર મહેનતે તેને જાણવા મળ્યું કે પ્રતાપ કેમ દેખાતો નથી . હજુ તો સિનેમા ચાલુ થવાને અડધો કલાક બાકી હતો. બધા ‘કોન આઈસક્રિમ’ પર ટૂટી પડ્યા. નિરાલીને ખબર હતી ‘વો કૌન થી’ રૂપમ ટોકિઝમાં લાગ્યું છે. જે આ નવા સિનેમા ગૃહથી રસ્તો ઓળંગીને સામી બાજુ પર હતું. આઈસક્રિમ ખાઈને બધા સિનેમા ગૃહમાં અંદર જવા લાગ્યા. નિરાલી પણ બધાની સાથે અંદર ગઈ.
બે મિનિટમાં ,’હું જરા બાથરૂમ જઈને આવું છું ‘ કહીને બહાર નિકળી. આ સમયે રસ્તા પર વાહન વહેવાર ખૂબ ભરચક હોય. રસ્તો ઓળંગતા લગભગ દસ મિનિટ થઈ ગઈ. ‘વો કૌન થી’ સિનેમા બે અઠવાડિયાથી ત્યાં ચાલતો હતો એટલે ટિકિટ મળિ ગઈ. હવે અંદર પ્રતાપને કઈ રીતે શોધવો.
નિરાલીના નસિબ સારા હતા. હજુ સિનેમા શરૂ થવાને પંદર મિનિટ બાકી હતી. સિનેમા ગૃહમાં અજવાળુ હતું. એણે વિચાર્યું એકલો છે, એટલે એકદમ છેલ્લી લાઈનમાં બેઠો હશે. નિરાલીની ધારણા સાચી પડી. પ્રતાપ એકલો મોટી પોપ કોર્નની બકેટ લઈને આરામથી ખાતો હતો.
નિરાલીને થયું,’ આ સવારથી ભુખ્યો લાગે છે.’ નિરાલીને કેડબરી બહુ ભાવે હમેશા તેની પર્સ ખંખોળીએ તો જરૂરથી સાંપડે.
પ્રતાપનું ધ્યાન હતું નહી. એ તો પોપ કોર્ન ખાવામાં તલ્લિન હતો. નિરાલી બધા પગથિયા ચડી ગઈ ત્યાં અચાનક બધી લાઈટો બંધ થઈ ગઈ. જો કે નિરાલીને ખબર હતી કે પ્રતાપ ક્યાં બેઠો છે. તેથી સિટ પકડી પકડીને પ્રતાપની બાજુમાં ખાલી સિટ ઉપર બેસી ગઈ.
એક મિનિટ તો પ્રતાપને બાજુમાં કોણ આવીને બેઠું તે ગમ્યું નહિ. એને એકલાને આ સિનેમાની મઝા માણવી હતી. અંધારું હતું, આખો ટેવાઈ એટલે એની નજર બાજુમાં બેઠેલી વ્યક્તિના મુખ તરફ ગઈ.
“નિરાલી” !
પ્રતાપની આંખોમાં ચમક આવી અને મુખ ખુશીથી ઉભરાઈ ગયું . તેના મુખની ખુશી બેવડાવવા નિરાલીએ પર્સમાંથી ‘બે કેડબરી’ કાઢવાની ચેષ્ટા કરી.
કેડબરી જોઈ એટલે પ્રતાપે તેના હાથમાંથી ઝુંટવીને તેમાંથી એક લઈ લીધી. નિરાલી ખુશ થઈ. છેલ્લી લાઈનમાં ખુણાની સિટ પર બેઠા હતા એટલે નિરાલીએ તેનો હાથ પકડી લીધો. આમ કરતાં નિરાલીએ તેની નજર આજુબાજુ ફેરવી.
આપણા પ્રાચીન ઋષિ મુનિઓએ પર્વ, તહેવારો અને ઉત્સવો સાથે પ્રકૃતિ,પ્રસંગ,વાર્તા બધામી તર્ક અને વિજ્ઞાનનો સમાવેશ કરી તે સર્વને લોકમનોરંજન સાથે જોડેલું છે. લોકકલ્યાણ સાથે ધર્મ ને પણ જોડી દીધો છે ,તેથી માનવી એક સાંસ્કૃતિક દોરથી પણ જકડાય છે 365 દિવસો માં વધુમાંવધુતહેવારો,ઉત્સવો માત્ર ભારતમાં છે તેનું કારણ એ છે કે ભારત ના બંધારણમાં સર્વધર્મ સમભાવ ભાવના રહેલી છે .ભારતમાં ૬ ઋતુઓમાં શરદનું મહત્ત્વ આરોગ્ય માટે સવિશેષ નોંધાયું છે .આયુર્વેદિક મહર્ષિઓ ,વૈજ્ઞાનિકોઆ વાતને પ્રાધાન્ય આપે છે સાથોસાથ ચંદ્રની સોળેકલા વર્ષમાં એક વાર સંપૂર્ણ રીતપૂર્ણ સ્વરૂપે ખીલે છે, દેવી દેવતાઓ પણ આ રાત્રિની સુંદરતા નિહારવા પૃથ્વી આવતા એવો પુરાણોમાં ઉલ્લેખછે.
મહાલક્ષ્મીનુંપ્રાગટ્ય,રાધાકૃષ્ણ,ગોપીઓનો રાસ,કાર્તિકેય નો જન્મદિવસ,ચન્દ્રમાનો જન્મદિવસ,એંરાવત હાથી ઉપર આસનરૂઢ ઇન્દ્ર દેવ નું આગમન,ખાસ તો પૃથ્વી ઉપર લક્ષ્મીજી પધારી કોણ તેની પૂજા કરેછે તે જોવા નગરમાં ફરે અને જે ઘર ખુલ્લું હોય તેને ભરપૂર આશીર્વાદ આપે કો જા જાગ્રતિ – ઉપરથી ખોજાગીરી નામ આ પૂર્ણિમાનું પડ્યું.
શરદનો અર્થ થાય ઠંડક આપે તેવું પૂનમ એટલે ખીલેલો ચન્દ્રમ ;આ શરદપૂનમએક રાત એવી છે જયારે ચન્દ્ર પૃથ્વીથી ખુબ નજીક આવે છે અને ખીલેલી ચાંદની ના તેજ કિરણો અમૃત વરસાવે છે શરદપૂનમ વિવિધ નામોથી ઓળખાય છે -રાસ પૂનમ ,માણેકઠારી પૂનમ,અશ્વિની પૂનમ શારદીય પૂર્ણિમા ,મરાઠીમાં કોજાગીરી કહે છે, સંસ્કૃતમાં ઉલેખ્ખ છે आश्विन पौणस्यम कोजागर व्रतम દક્ષિણ ભારતમાં કુમાર પૂર્ણિમા નામ છે ,બંગાળમાં લોકખી,પૂજો ;ઓડિસામાં કુમાર વ્રત ,મિથીલીમાં કોજાગઢ ,વગેરે નામો સાથે સંપૂર્ણં ભારતમાં શરદપૂનમની ઉજવણી પરંપરાગત રીતે,પોતપોતાની સંસ્કૃતિ ,પ્રથાથી કરેછે . શરદ પૂનમે શંકર કૈલાશ પર્વત ઉપર ભ્રમણ કરે છે ,વ્રજમાં કહેવાય છે શ્રીકૃષ્ણ અને રાધા ની રાસલીલા રચાય છે, ગુજરાતમાં રાસ ગરબાની રમઝટ જામે છે – હવે તો ગરબા રાસ દાંડિયાએ વિશ્વભરમાં બધાને ઘેલું લગાડ્યું છે
શરદ પૂનમ એટલે જાગૃકતા,વૈભવ, ઉલ્લાસ અને આનંદનો ઉત્સવ .શીતળતા અને સુંદરતાની શાંતિ રૂપ સમન્વયની અનુભૂતિ. આ પ્રાચીન લોકોત્સવ ને વાત્સ્યાયન એ કૌમુદી જાગરણ ;વામન પુરાણમાં દીપદાન જાગરણ નામો અપાયાં છે. બલિ પૂજન કરાવાનો નિર્દેશ પણ છે . ઉન્માદયન્તિ જાતકમાં શરદપૂર્ણિમા ઉજવાતી હોવાનું વર્ણન આવે છે .જે શરદપૂર્ણિમાની પ્રાચીન ચાહના બતાવે છે .બ્રહ્મપુરાણ,સ્કંધ પૂરાં,લિંગ પુરાણમાં શરદ પૂનમનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છ.ઋષિમુનિઓ એ સામાજિક વ્યવસ્થાનું માળખું ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક પરંપરાઓમાં સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત અનેક ઝીણવટભરી બાબતો ધ્યાનમાં લીધેલી ,જેના મૂળમાં વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિકોણ સાથેની ઊંડી દીર્ઘ દૃષ્ટિ પણ હતી.
કેલીફૉનિયા સંશોધનકાર્ય કરનારા વૈજ્ઞાનિકોની એક ટીમે જેલના માનસિક રોગીઓ પર એક પ્રયોગ કર્યો -પૂનમ અને અમાસની રાત્રી દરમ્યાન માનવ ચિત્તતંત્ર પર શી અસર પડે છે ? તપાસ બાદ હાથ લાગેલા અહેવાલમાં સિદ્ધ થયું કે પૂનમની ચંદ્ર રોશની મનને શાં, સ્થિરતા,પ્રફુલ્લિતતા આપે છે, ગાઢ અમાસની રાત્રી -ઉગ્રતા ,ક્રોધ અને વ્યગ્રતાથી ચિત્તતંત્ર ડહોળી નાખે છે. ચંદ્રમાના કિરણો માનવ મન પર પોતાની અસર ફેલાવે છે. આથી એમ સિદ્ધ થાય છે કે શરદ પૂનમની સ્વેત ચાંદની ના કિરણો અમી સિંચન દ્વારા દૂધ પૌંવા-ખીર ને પૌષક મૂલ્યોથી સ્વાદિષ્ટ બનાવે છે.શરીર ઉપર સફેદ બારીક વસ્ત્ર ધારણા કરવાથી ત્વચા પર પ્રભાવી અસર કરે છે, શાસ્ત્રોમાં ચન્દ્રનો પ્રભાવ મન ઉપર પડે છે તેમ સ્પષ્ટ નિર્દેશ છે.અંગ્રેજીમાં ચન્દ્ર ને ”મૂન ”કહે છે -જે મનનો સ્વામી ગણાય છે ,કહેવાય છે કે -” જેણે મન જીત્યું તેણે જગ જીત્યું ”શરદ પૂર્ણિમા તેથી નવ ઉર્જા સાથે જાગૃત થઇ સંસ્કૃતિની પરંપરાનો આસ્વાદ પામવાનો અવસર છે ,વરસાદની વિદાય,મંદમંદ ઠંડક આપતામૃદુ વાયુની લહેરખી,નવરાત્રીના ઉમંગથી પ્રાપ્ત કરેલી દેવી શક્તિ ની થનગનતી ઝલક,બાળક,યુવા,નારી, પ્રૌઢોમાં અને સમગ્ર સૃષ્ટિમાં પ્રસન્ન ,ખુશનુમા ફેલાયેલી હોય છે. નવરાત્રીમાં ગરબા .દાંડિયા રમવાથી રાત્રી જાગરણ થાય તેથી પિત્ત વધે છે અને તેનું શમન કરવા દૂધ ,ખડીસાકર ,પૌંવા,તેમાં ઈલાયચી ,જાયફળ,ચારોળી વગેરે સૂકા મેવા આરોગ્ય શુદ્ધિઅને વર્ધન બંને કરે છે શરદપૂનમની રાતલડીએ,કૃષ્ણ અને રાધાને યાદ કરી રાસ ગરબાની રમઝટ થાક બાદ દૂધ પૌંવાનો પ્રસાદ અનેક રીતેલાભદાયી બને છે નવચેતના સાથે ત્રિદોષ નિવારણ કરી શરીર સ્વાસ્થ્ય સુધારે છે, દૂધ અને પૌંવા કે ચોખાની ખીર વાયુ,બસ્તિરોગ,ઉધરસ,બસ્તિ રોગ,પથારી,ખંજવાળ હૃદયરોગ માં વ્યક્તિ ને ફાયદો થસછે ,છે ..પશ્ચિમના વૈજ્ઞાનિકો પણ આ વાત ને સ્વીકારે છે ; ચંદ્રમા સામે જોઈને ૧૦-૧૫ મિનિટ ત્રણ થી પાંચ વાર એક ધારી નજરે જોતા ‘નેત્ર જ્યોતિ ‘વધે છે ગર્ભવતી મહિલાના શરીરની નાભિમાં ચંદ્ર કિરણો ગર્ભસ્થ બાળકને પુષ્ટ કરે છે, શરદ પૂનમે આરોગ્ય અને ધર્મ બંનેનો સમન્વય થતાં દૂધ પૌંવા પ્રથા ચાલુ થઇ હોવાનું મનાય છે .
પ્રતાપ સંવેદન શીલ હતો અને પોતાના મંતવ્યો સ્પષ્ટ આપી શકતો અને આખાબોલો હતો
. તે દિવસ આવી ગયો જ્યારે તેને યીસ્ટ ઉપર વર્ગ લેવાનો હતો. ૪૫ મિનિટ નાં વર્ગ માટે તેની પાસે ૨૧ સ્લાઈડો હતી રેણુકા અને મીનાએ પ્રાથમિક સ્તરે એનું કામ કરી આપ્યુ હતુ પણ હવે શીખવાડવાનું હતુ અને દરજી સાહેબે પ્રિંંસીપલ અને હેડ ઓફ ડીપારટ્મેંટ ને પણ બોલાવ્યા હતા.
પિરિયડ શરુ થતા સૌથી પહેલા દરજી સાહેબ નો અને રેણુકા અને મીનાનો આભાર માનતા પ્રતાપે સ્લાઈડ પ્રોજેક્ટર શરુ કર્યુ,.
યીસ્ટ વનસ્પતિ નો એવો પ્રકાર છે જેમાં હરિત દ્રવ્યનો (ક્લોરોફીલ) અભાવ છે અને તેથી તે વનસ્પતિની જેમ સ્વયં ખાવાનું બનાવી શકતી નથી તેથી તેમનો વિકાસ સડેલા શાક્ભાજી ઉપર થાય છે કે લોહીની હાજરી હોય ત્યાં થતો હોવાને કારણે પરોપજીવી હોય છે. દરેક સ્લાઈ ડ દીઠ બે મીનીટ બોલવું શક્ય નહોંતુ તેથી નામ અને ફોટો સ્લાઈડ બતાવી ૪૫ મિનિટ નું પ્રેઝંટેશન ૩૦ મિનિટમાં પુરુ કર્યુ, દરજી સાહેબે બાકીની પંદર મિનિટ પ્રશ્નોત્તરી માં કાઢી આમ છેલ્લે આભાર કહીને પ્રતાપ બેઠો ત્યારે સૌના મનમાં એક વાત સ્પષ્ટ હતી કે દરજીર્સાહેબે સજા કરી પણ પ્રતાપે તો મજા કરાવી.
તાળીઓનાં ગડગડાટ્ને વધાવતા રેણુકા અને મીનાને પણ યશનાં ભાગીદાર બનાવતા પ્રતાપે તે બંને બેનોને પણ ઉભી કરીં મીના સંકોચાતી હતી પણ કોલેજમાં દરેકનાં કાર્યનું સંભારણું તો રહેવું જોઇએને કહી પ્રતાપે બંને બેનો ને પડદા પાછળનાં સપોર્ટની સૌને જાણકારી આપી.
રેણુકા અને મીના સગ્ગી બહેનો તો નહોંતી પણ સગી બહેનો કરતા પણ વધુ હેત બંને નું હતું. મીનાનું પ્રતાપ તરફ્નું આકર્ષણ રેણુકા સમજી શકતી હતી.તેથી તે સાંજે મીના ને પ્રતાપને તેના મનની વાત કહેવા તૈયાર કરી..
સાંજે બન્ને બહેનો પ્રતાપને ત્યાં પહોંચી ત્યારે નિરાલીનો પત્ર આવેલો હતો. પ્રતાપ ગંભિર હતો એટલે રેણુકાએ વાતનો દોર હાથમાં લેતા પુછ્યુ ” શું વાત છે પ્રતાપ ? “
“નિરાલીને કેંસર નીકળ્યુ છે”
“શું?”બંને બેનો થી પુછાઈ ગયું.
“ટાટા કેંસર હોસ્પીટલમાં થી તેનો રીપોર્ટ આવ્યો છે. અને છાતીનું કેંસર અંતિમ તબક્કામાં છે “અજયે કાગળ આપતા કહ્યું. “તાત્કાલીક ઓપેરેશન નહીં થાય તો મૃત્યુ પણ થાય”
વાતની ગંભીરતા સમજતા મીનાએ ચુપકીદી સાંધી લીધી.
અજયે નિરાલીને ફોન લગાડ્યો.
નિરાલી ફોન ઉપર હેલો બોલી ત્યારે સૌની આંખ નમ હતી.
અજય કહે “નિરાલી આ કેમ થયુ?”
“જો ભાઇ જેટલા શ્વાસ લખાવીને આવ્યા છે તેથી એક પણ ઓછો થવાનો નથી કે વધવાનો નથી.”
” પણ બેન વેદનાતો ભોગવવાની ને?”
“હ્યુસ્ટન એમ ડી એંડરસન કેંસર હોસ્પીટલ જવાની વાત કરે છે”
“કોણ?”
“કોણ કરે? મણીયા મામા જ તો.”
” લે પ્રતાપ સાથે વાત કર.”
” હાય પ્રતાપ કેમ છે ?”
“હાય”
” કોઇ સરસ વાત કર દોસ્ત!”
” તારા સમાચાર સાંભળીને હું તો ઉદાસ થઈ ગયો છુ.”
” જો પ્રતાપ હમણા જ અજયને કહ્યું તેમ જેટલા શ્વાસ લખાવીને આવ્યા છીએ તેટલું તો જીવવાનું છે.”
” તે તો સાચુ પણ દોસ્ત હકારાત્મક વલણ સાથે જીવાય તો આ કેંસરને પણ જીતી શકાય છે.”
“હા તે તો સાચુ છે અને આ કેંસર તો જીવલેણ નથી પછી રડતા રડતા કેમ જીવવાનું?”
“ક્યારે જાય છે અમેરિકા?”
“ખબર નથી પણ તારીખો મળશે અને ડોક્ટરોની એપોઈંટ મેંટ મળશે ત્યારે જતી રહીશ”
હા મને તારુ સરનામુ આપજે અને એક પ્રોમિસ પણ … વીરની જેમ લઢજે અને હકારત્મક વલણ સાથે રહેજે અમારા જેવા સૌ મિત્રો તારી સારી તબિયત માટે પ્રભુ પ્રાર્થના કરીશું.
“હા મારા મનમાં તો આ રોગનો કોઇ ડર જ નથી. વિજ્ઞાને આ રોગને જીતી લીધો છે.. હા દોસ્ત મને તારા પત્રોનો ઈંતજાર રહેશે અને તું પણ સરસ રીતે ભણજે.”
“આપણી સાથે ભણતી રેણુકા અને તેની બેન પણ આપણ ને સાંભળે છે ” અજયે ટહુકો કર્યો અને નિરાલી બોલી “કેમ છે રેણુકા?”
“મઝામાં.. પ્રતાપે કહ્યું તેમ હકારત્મક વિચારો સાથે કેંસરને હરાવી વિજેતા થઈને આવજે.”
ફોન મુકાઇ ગયો અજયની આંખો રડતી હતી નિરાલી તેની બેન હતી . મજ્બુત અને વીર હતી.
થોડીક સ્તબ્ધતાની ક્ષણો વહી ગઈ અને મીના ગણ ગણી
तुम्हे और क्यादुं मे दील के सिवा, तुमको हमारी उम्र लग जाऍ
પ્રતાપ મીના સામે જોઇ રહ્યો અને રેણુકા બોલી મીના કોને કહે છે?
” સોળમાં વર્ષની કમાલ છે ને આ ઉંમરે કાયમ કોઇનાં થઈ જવું કે કોઇને પોતાનો કરી લેવાનાં અભરખા જાગતા હોય છે.ખરુંને પ્રતાપ?”
“હવે મીનાને પણ પ્રતાપનો રોગ લાગવા માંડ્યો”. અજયે હળવી મજાક કરી
પ્રતાપ કહે “આ ઉંમર જ એવી છે સંભાળવી પડે જાતને. જ્યાં બે દિલ મળે અને સો દિવા સળગી ઉઠે કે પછી એટલા દિલ સળગી ઉઠે.બંનેની મરજી હોય ત્યાં દીવા જ સળગે.પ્રેમમાં પડવું એટલે એક્મેક્ની અસરમાં આવવું અથવા એક મેક્ને ગમવું.સારો મિત્ર આ વ્યાખ્યામાં પહેલા બેસે છે.”
આ વાત મીના જે રીતે ધારતી હતી તે રીતે જતી ન હતી.એટલે પ્રતાપને સીધુજ પુછ્યુ ” મને તો મિત્ર કરતા તમે એક આસન ઉંચે બેઠેલા ગમો છો,”
એટલે?
युंही तुम मुझ्से बात करते हो या कोइ प्यार का इरादा हे
મિત્ર થી પણ એક સ્થાન ઉંચુ એટલે પ્રિયતમનું સ્થાન તને વધુ તો શું કહું?
“મને પણ મીના તારુ મૌન બોલ્કુ બન્યું તે ગમ્યુ”…પ્રતાપે ઈજન સ્વિકાર્યુ.
અનુભૂતિનું અત્તર -2ઉડાન31 ઓગસ્ટ, 2019.લંડન. આંખો ખુલતા જ સવારનો ઉજાસ ભરેલી દિશાઓ જોવાને ટેવાયેલી હીના આજે ચોતરફ અંધકારમાં જ ઉઠી ગઈ .વહેલી સવારની ઠંડીમાં ફટાફટ રૂટિન આટોપવા લાગી . આજ નો દિવસ તેના માટે બહુ ખાસ છે. આજે તેના પગ રોજ કરતા વધુ ઝડપથી દોડી રહ્યા છે. સ્વ માં શ્રદ્ધા છે ને મનમાં છે આશા..તે રસોઈ કરતા મીઠા ભાવવાહી સ્વરમાં પ્રાતઃ વંદના ગાઈ રહી છે.બેકયાર્ડમાંથી તાજા ફૂલો લાવી પૂજા કરી ,સ્વર્ગસ્થ માતાની છબીને પ્રણામ કરી ,તેનો ફેવરિટ ઓરેન્જ કલરનો ડ્રેસ પહેરી ઑફિસ જવા નીકળી. પતિ બોબ સાઇકલ રેસિંગની પ્રેક્ટિસ માટે નીકળી ગયા છે. રોજનો આ રસ્તો પણ આજે કાંઈ વધુ લાંબો લાગે છે. પોતાની કંપનીની ઓફિસ પહોંચી કામમાં પરોવાઈ જાય છે. આજનો દિવસ ખૂબ વ્યસ્ત છે. પહેલા સેશનમાં એક વર્કશોપ છે સાઉથ બેડસ ગોલ્ફ કલબમાં- How to grow your business with high performing team. અને ત્યારબાદ રૂટીન કામ. પોતાના કામ પ્રત્યે કમિટેડ હીના વ્યસ્ત છે કલાયન્ટ મિટિંગમાં. ત્યારે જ બ્રિટનના અતિ પ્રતિષ્ઠિત એવા નેશનલ એવોર્ડ ફોર બેસ્ટ બીઝનેસ વુમન,2019 ના 3 ફાઈનલિસ્ટ નું નોમિનેશન જાહેર થાય છે જેમાં એક નામ હીના નું પણ છે. પુરી ઓફિસમાં હર્ષોલ્લાસ છવાઇ જાય છે ને પૂરો સ્ટાફ તાળીઓના ગડગડાટ સાથે હીનાની કેબિનમાં પહોંચી જાય છે. આ કંપની એ તેનું બ્રેઈન ચાઈલ્ડ છે- તેની સ્થાપનાથી લઈને આજ સુધી પોતાના ખૂનપસીનો એક કરી આ લેવલે પહોંચાડી છે.તેનું વિઝન, તેનું સ્વપ્ન, તેની મેહનત ,તેની કાળજી ને તેનો પ્રેમ આ કંપનીના પાયામાં છે. બધાના અભિનંદન સ્વીકારી પોતાની કારમાં ઘેર જવા નીકળે છે તો રિયર વ્યુ મીરરમાં પાછળ હીથરો એરપોર્ટ નજરે પડે છે ને તેને યાદ આવે છે 7 ઓક્ટોબર, 1972 નો એ દિવસ જ્યારે હીથરો એરપોર્ટ, લંડનમાં પહેલી વાર પગ મૂક્યો. કંપાલામાં રહેતો માતાપિતા અને બે દીકરીઓનો આ પરિવાર ઇદી અમીનના દેશ છોડીને જવાના ફરમાનના કારણે બ્રિટિશ પાસપોર્ટના આધારે લંડન પહોંચે છે. મોટી દીકરી હીના 18 વર્ષની, યુવાનીના ઉંબરે પગ માંડતી, આંખોમાં અનેરા અરમાન અને દિલમાં ધગશ આભને આંબાવાની, નમણા નાક-નેણ ને પારેવા જેવી ભોળી, સુંદર મુગ્ધા તો નાની દીકરી રીના હજુ 12 વર્ષની- દુનિયાદારીથી સાવ અજાણ , દુન્યવી કે સામાજિક, રાજકીય પરિસ્થિતિના પડકારો તેના કુમળા દિમાગની સમજની બહાર હતા. માતા બિંદુ એક મોટા ખાનદાન કુટુંબની દીકરી પણ બહુ ભણે એ પહેલાં તો લગ્ન થઈ ગયા ને આફ્રિકા પહોંચી ગઈ. શૈક્ષણિક ડિગ્રી ભલે ન હતી પણ દેખાવમાં ખૂબ સુંદર, તેજસ્વી દિમાગ અને ખુદદારી તો એવી કે ક્યારેય પોતાની મુશ્કેલીઓ માટે કોઈ પાસે હાથ લાંબો ન કરે કે ન કોઈ પાસે રોદણાં રડે. પતિ પ્રવીણ આફ્રિકામાં બિઝનેસ કરે પણ મૂળમાં જુનવાણી ને થોડો શંકાશીલ સ્વભાવ. આ કારણે બિંદુને ઘણું સહન કરવું પડે. પણ તે દીકરીઓના ભવિષ્યને સામે રાખી પોતાનું જીવન ચલાવે રાખે. હવે જ્યારે તેમને દેશ છોડવાની મજબૂરી આવી તો તેમના માટે તે કસોટીની નિર્ણાયક ઘડી આવી. પ્રવીણને તો નવી જગ્યાએ કોઈ કામ કરી મેહનત કરવાની તૈયારી જ ન હતી. તેના વિચારો પ્રમાણે તે 18 વર્ષની હીનાને ઈન્ડિયા જઈને પરણાવવા માંગતા હતા ને બાકી નિવૃત થઈ આરામ કરવો હતો. તેણે બિંદુને કહી દીધું કે તમારે લંડન રહેવું હોય ને મજૂરી કરવી હોય તો કરો, હું તો ઇન્ડિયા જઈ આરામ કરીશ. ને ખરેખર તે મા-દીકરીઓને લંડનની શેરીમાં બેસહારા મૂકીને ઇન્ડિયા પહોંચી ગયો.ફાઇટ અથવા ફ્લાઇટ ની આ ઘડીમાં સ્પિરિચ્યુઅલ બેકગ્રાઉન્ડ ધરાવતી માએ દીકરીઓને જીવનના એવા પાઠ ભણાવ્યા કે જે જિંદગીભર માર્ગદર્શક બની રહ્યા. પહેલું કામ એ પરિસ્થિતિ નો સ્વીકાર, શંકાથી નહિ પણ શ્રદ્ધાથી ચાલવું, મોટા સ્વપ્નો જોવામાં કઈ ખોટું નથી પણ પછી એ સ્વપ્નોના મહેલને જમીન પર ઉતારવા પ્રયત્નો કરી પાયા ચણવા. રીના તો નાની એટલે સમજે નહીં પણ બિંદુ અને હીનાએ પોતાના ભવિષ્યનું બલિદાન આપવાના બદલે કઠોર અને કાંટાળો માર્ગ પસંદ કરવાનું સાહસ કર્યું. બંને એકબીજાને હિમ્મત આપીને નોકરીની શોધમાં લાગી ગયા. એક જ અઠવાડિયામાં હીનાને ટેલિફોનિક કંપનીમાં કામ મળી ગયું. પણ માતા બિંદુને કામ મળતા 40 દિવસ થયા. શિફ્ટ ડયુટી માં કામ, નવો દેશ, નવા લોકો, અલગ આબોહવા, પોતાનું ઘર પણ નહીં, કોઈ સંબંધી ને ત્યાં રહેવાનું- પડકારોનો પાર નહીં પણ આ મા-દીકરી એવી માટીમાંથી બનેલા કે એમ હિમ્મત હારે કે ડગે નહીં. થોડા જ સમયમાં ભાડે ઘર લઇ લીધું. તેમના ઈરાદા વધુ મજબૂત બનતાં ગયા ને હીનાએ તો સાથે હ્યુમન રિસોર્સ મેનેજમેન્ટ નો અભ્યાસ પણ કર્યો. પોતાના અથાક પ્રયત્નો, કાબેલિયત અને મહેનતના જોર પર ધીમા પણ મક્કમ પગલે કારકિર્દીનો ગ્રાફ ઉપર ચઢતો રહ્યો. ને એરપોર્ટ પર HR ઓફિસરની જોબ મળી ગઈ. ને સમય જતાં HR મેનેજર બની. એક મેનેજમેન્ટ વર્કશોપમાં હીનાની મુલાકાત બોબ સાથે થઈ. બોબ પણ એરપોર્ટ પર કામ કરતો. બંનેની આંખોમાં હતી એકમેક માટે કોઈ અજબ ઓળખાણ, એકના દિલની ધડકન બીજાએ સાંભળી, મૈત્રી પ્રેમમાં પરિણમી ને ઓગળી ગયા દેશ, ધર્મ, રંગ કે જાતિ ના સર્વ બંધનો. હીનાએ માતાની રજા લઈ ,પાનેતર પહેરીને મંદિરમાં અને ગાઉન પહેરીને ચર્ચમાં મનના માણીગર સાથે જીવનના તાર જોડ્યા. પ્રેમ અને સમજદારીની મિસાલ બની આ યુગલ નવા નવા કીર્તિમાનો સર કરતું રહ્યું. બોબના રસના વિષય હતા ફોટોગ્રાફી, સાઇકલ રેસિંગ, કાર રેસિંગ તો હીના માટે તેની કેરિયર, સંબંધો મહત્વના હતા. તેનો પ્રેમાળ સ્વભાવ તેના સંપર્કમાં આવનાર તમામને પોતાના બનાવી દેતો. છતાં 2009 માં કોઈ બાબતે વિચારભેદ થતાં જોબ છોડી. હવે નવી જોબ લેવાના બદલે તેણે પોતાની જ HR સોલ્યુશન ની કંપની સ્થાપી. તેનો સ્વભાવ,તેની વિષયની નિપુણતા, ધગશ, મેહનત રંગ લાવી અને તેની કંપનીની ગણના એક અગ્રગણ્ય કંપની માં થવા લાગી અને આજે તો તેમાં ચાર ચાંદ લાગી ગયા જ્યારે બ્રિટનના પ્રતિષ્ઠિત રાષ્ટ્રિય પુરસ્કારના 3 ફાઇનલિસ્ટમાં તેનું નામ આવ્યું. બોબના અભિનંદનના ફોનથી હીનાના વિચારોની ઘટમાળ થંભી. સામેથી જ એક વિમાન ટેઈક ઓફ કરી રહ્યું હતું જે જાણે કે તેને સંદેશ આપી રહ્યું હતું કે આસમાન ભલે અલગ હોય, ડેસ્ટિનેશન ભલે જુદા હોય , મહત્વ ઉડાનનું છે. પડકારો જીવનના ગમે તેવા મોટા હોય, મહત્વ નિર્ધારનું છે. આ તો જીવનનો એક પડાવ માત્ર છે, ઉડાન હજુ ચાલુ છે.
મિત્રો,હૈયાની વાતો જયારે હોઠ ઉપર ન આવે અને શબ્દ સ્વરૂપે પ્રાગટ્ય પામે છે. અને હૈયાને હલકું કરે છે. મોટા ભાગના લોકો જીવન કેમ આટલું મુશ્કેલ છે તે પાછળનું કારણ શોધવાનો પ્રયાસ કરે છે, ત્યારે વાસ્તવિક હીરોએ તેનાથી આગળ જોવાનું નક્કી કરે છે.જે દિવસો એમને તોડી નાખે છે તે દિવસો તેમને બનાવે પણ છે! માટે તેમના ઘા પર ચમકતા હોય છે, .હું ઈચ્છું છું કે આપણે બધા હૈયાને હળવું કરી આપણે આપણી પોતાની વાતકહેવાથી વાર્તાનો ભોગ બનવું ન પડે, અને આપણી વાત બધાને માટે દ્રષ્ટાંત બને છે. આપણા બધામાં એક ફાઇટર છે.હું ઈચ્છું છું કે આપણે આપણું જીવન એવી રીતે બનાવવી કે જ્યારે આપણે આપણી યાત્રા તરફ નજર કરીએ, ત્યારે આપણે ગર્વથી કહી શકીએ કે ‘હું મારો પોતાનો હીરો છું!’ હા મિત્રો તો તમારી પાસે પણ કોઈ એવી વાત હોય તો હળવેથી અહી રજુ કરી હલકા પણ થાજો અને ગર્વ પણ જરૂર લેજો.
۞ Disclaimer : This blog is not for any commercial purposes.
The entries posted on this blog are purely with the intention of sharing personal interest in gujarati literature/sahitya without any intention of direct or indirect commercial gain.
